مقدّمه
عالم برزخ، در چند قدمی ما
بعضی میپندارند «روز قیامت»، خیلی دور است، زیرا مثلاً حضرات آدم، نوح، ابراهیم، موسی(ع) و ... قوم خود را از حساب و کتاب روز قیامت میترساندند، ولی از آن عصر تا کنون هزارها سال گذشته ولی هنوز قیامت برپا نشده و شاید میلیونها سال دیگر نیز برپا نگردد؛ بنابراین آیا اکنون، برای پاداش صدها هزار سال بعد عمل نیک انجام دهیم؟ و یا اکنون، خود را برای مجازات هزارها یا میلیونها سال بعد آماده سازیم؟
برای کسانی که این گونه افکار سؤالانگیز دارند، پاسخهای گوناگون و متعدد وجود دارد، یکی از آن پاسخها این است که فرضاً، فرا رسیدن قیامت، هزاران سال بعد، رخ دهد، ولی «عالم برزخ» (عالم قبر) که در مقایسه با قیامت، «قیامت صغری» میباشد، در چند قدمی ما است و گاهی بین ما و آن، تنها یک دقیقه فاصله است.
مانند جوان نیرومند و سالم و شوخ و شنگی که در اتومبیل نشسته، ناگهان تصادف دلخراشی روی میدهد و او هماندم از عالم دنیا به عالم برزخ وارد میگردد و یا مجاهدی راستین در صحنهی جنگ با دشمن، آنچنان به عالم برزخ نزدیک میشود که فاصله او با عالم برزخ، گاهی کمتر از چند ثانیه است.
بنابراین همه ما باید توجّه داشته باشیم که شاید روز را به شب نرسانده، یا شب را به صبح نرسانده، از این عالم، به عالم برزخ کوچ کنیم که در آن عالم، بلافاصله نخستین دادگاه ما را دو فرشتهی «نکیر و منکَر» برپا میکنند، و به دنبال آن پاداش و کیفر برزخی تحقق مییابد که امام سجاد(ع) فرمود:
«إِنَّ اَلْقَبْرَ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ اَلْجَنَّةِ، أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ اَلنِّيرَانِ»؛
«همانا، قبر باغی از باغهای بهشت، یا گودالی از گودالهای دوزخ است».[1]
در روایت دیگر آمده امام صادق(ع) فرمود:
«أَتَخَوَّفُ عَلَيْكُمْ فِي اَلْبَرْزَخِ»؛
«من در مورد شما در رابطه با عالم برزخ میترسم».
شخصی پرسید: عالم برزخ چیست؟
امام صادق(ع) فرمود:
«اَلْقَبْرُ مُنْذُ حِينَ مَوْتِهِ إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ»؛
«عالم برزخ، همان عالم قبر است، که فاصله بین آغاز مرگ تا پدید آمدن روز قیامت، میباشد».[2]
و در روایت دیگر آمده، رسول اکرم(ص) فرمود:
«إِنَّ اَلْقَبْرَ أَوَّلُ مَنَازِلِ اَلْآخِرَةِ فَإِنْ نَجَا مِنْهُ فَمَا بَعْدَهُ أَيْسَرُ مِنْهُ وَ إِنْ لَمْ يَنْجِ مِنْهُ فَمَا بَعْدَهُ لَيْسَ أَقَلُّ مِنْهُ»؛
«همانا قبر، نخستین منزل آخرت است، اگر انسان در این منزل، نجات یابد، حوادث بعدی، آسانتر از آن است، و اگر در این منزل نجات نیابد، سختی حوادث بعدی، کمتر از آن نیست».[3]
و پیامبر(ص) فرمود:
«مَنْ مَاتَ فَقَدْ قَامَتْ قِيَامَتُهُ»؛
«هر کس بمیرد، قیامت او برپا شده است»..[4]
نتیجه اینکه: قبل از دادگاه عظیم قیامت، که یک دادگاه نهایی و همه جانبه است، دادگاه دیگری در چند قدمی ما، قرار دارد که گاهی از آن به «قیامت صُغری» یاد میشود، که دادگاه بسیار سخت و زودرسی است برای مجرمان، و دادگاه بسیار شیرین و زودرسی است برای مؤمنان راستین. آنان که درست میاندیشند و اسیر هوسهای مادی دنیا نیستند، خود را برای این سفر نزدیک، آماده مینمایند، ولی آنان که غافل و مغرورند، بدانند که عذاب سخت عالم برزخ، در انتظار آنها است.
خودآزمایی
1- با توجه به سخن امام صادق (ع) عالم برزخ چیست؟
2- یک پاسخ برای افرادی که میپندارند «روز قیامت»، خیلی دور است را بیان کنید.
3- با توجه به حدیث رسول اکرم (ص)، نخستین منزل آخرت کدام است؟
پینوشتها
[1]. تفسیر برهان، ج ۳، ص ۱۲۰.
[2] .همان مدرک.
[3] .بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۴۲.
[4] .احیاءالعلوم غزالی، ج ۴، ص
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمد محمدی اشتهاردی