1ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
اُوصیكُم بِالقَصدِ فیالغِنی وَالفَقرِ.
به شما سفارش میكنم چه در حال رفاه و چه در حال تنگدستی همیشه در زندگی معتدل و میانهرو باشید. (مواعظ عددیه، ص 215).
2ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن تَحَریَّ القَصَدَ خَفّتْ عَلَیهِ المُؤَنُ.
کسی که در زندگیاش میانهرو باشد مخارج زندگی برای او سبک و آسان خواهد بود. (مواعظ صدوق، ص 77)
3ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
عَلیكُم بِالاِقتصادِ فَمَا افتَقَرَ قَومٌ قَطُّ اقْتَصَدوُا.
بر شما باد که در زندگی صرفهجو و میانهرو باشید. هر قومی که راه اعتدال و میانه را پیش گیرند هرگز فقیر و تهیدست نمیگردند. (الشهابفیالحِکَم والآداب، ص 35)
4ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
لامَنْعَ وَ لااِسرافَ و لابُخلَ و لا اِتلافَ، خَیرُ الأُمورِ أَوسَطُها.
انسان نه امساك كند و نه اسراف، نه بُخل بورزد و نه اتلاف. راه میانگین بهترین راه كارها است. (بحار، ج 77، ص 166)
5ـ«امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
ضَمِنتُ لِمَنِ اقْتَصَدَ أَن لایَفتقِرَ.
من برای کسی که در زندگی خود راه میانهروی پیشه کند ضمانت میکنم که فقیر و تهیدست نگردد. (وسائل، ج 15، ص 259)
6ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
لِلمُسرِفِ ثلاثُ علاماتٍ: یَأكُلُ ما لَیسَ لَهُ و یَشتری ما لَیسَ لَهُ وَ یَلِبسُ ما لَیسَ لَه!
آدم اسرافکار سه علامت دارد: آنچه که مال او نیست مصرف میکند و آنچه که متعلق به او نیست خریداری میکند و آنچه که حق و سزاوار آن نیست لباس میپوشد! (خصال، ج 1، ص 8)
7ـ«امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
ما مِنْ شَیءٍ اِلاّ وَ لَهُ حَدٌ.
هر چیزی برای خود حد و اندازهای دارد. (تحفالعقول، ص 361)
8ـ «امام حسن عسكری(علیهالسلام)»:
اِنّ لِلِاقتصادِ مِقداراً فَاِنْ زادَ عَلَیه فَهُوَ بُخلٌ.
میانهروی در مصرف هم حد و اندازهای دارد. از حد که گذشت، دیگر بُخل و تنگنظری خواهد بود. (بحار، ج 78، ص 377)
9ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
اَلاِسرافُ مَذمومٌ اِلاّ فی اَفعالِ البِرِّ.
زیادهروی و اسراف در هر کاری نکوهیده است جز در کارهای خیر. (فهرست غرر، ص 33)
10ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
مَن بَذّرَ اَفقَرهُ اللهُ.
کسی که اسراف و بیرویّه ریخت و پاش کند خداوند او را به فقر و تهیدستی مبتلا خواهد کرد. (عُدّةالدّاعی، ص 58)
11ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
الحازمُ مَن تَجنَّبَ التَبذیرَ وَ عافَ السَّرَفَ.
آدم دوراندیش کسی است که (با هوشمندی و درایت) از اتلاف مال و مخارج بیهوده خودداری میکند. (فهرست غرر، ص 64)
12ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن تَعدیّ حَدَّهُ اَهانَهُ النّاسُ
کسی که از حد خود تعدی و تجاوز کند در نزد مردم مُحقّر و بیمنزلت خواهد بود. (فهرست غرر، ص 58)
13ـ«امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
الاقتصادُ والتَدبیرُ، اَلكَسبُ كُلُّه!
سرمایه و کل درآمد انسان در حقیقت همان میانهروی صحیح و تدبیر در أمر معیشتی او است! (اَمالی طوسی، ج 2، ص 283)
14ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
لَیسَ فی سَرَفٍ شَرَفٌ!
اسراف و حیف و میل، به انسان شخصیت و آقایی نمیدهد! (فهرست غرر، ص 160)
15ـ «امام رضا(علیهالسلام)»:
اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلّ كَرِهَ الاِسرافَ وَ كَرِهَ الأِقتار.
خداوند متعال هم اسراف و ریخت و پاش و هم بخل و تنگنظری را هر دو نهی و مذمّت نموده است. (خصال، ج 1، ص 29)
16ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
تَركُ التقّدیرِ فی المَعیشَةِ یُورِثُ الفَقْرَ.
عدم درایت و تدبیر در امور معیشتی منجر به فقر و تنگدستی خواهد شد. (خصال، ج 2، ص 94)
17ـ «امام محمدباقر(علیهالسلام)»:
مِن علاماتِ المؤمِن ثلاث: حُسنُ التّقدیرِ فیالمَعیشةِ والصّبرُ علیالنّائِبَةِ والتَّفقُّهُ فیالدِّین.
سه خصلت از نشانههای مؤمن است: حُسن تدبیر در أمر مَعیشت، شکیبایی در بلا و گرفتاریها و دیگر فراگرفتن احکام و دستورات دینی. (تهذیب، ج 2، ص 182)
18ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
ذَرالسَّرَفَ فَانِّ المُسرِفَ لایُحَمدُ جُودُهُ و لایُرحَمُ فَقْرُه!
از اسرافکاری بپرهیز و این را بدان کسی که اسراف میکند نه در بخشش و کَرَمش قابل ستایش است نه در فقر و بینواییاش قابل ترحم! (فهرست غرر، ص 160)
19ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
التَّبذیر عُنوانُ الفاقَةِ!
حیف و میل و ریخت و پاش سرلوحة فقر و بینوایی است! (فهرست غرر، ص 31)
20ـ «امام زینالعابدین(علیهالسلام)»:
لِیُنفقِ الرَّجُلُ بِالقَصِد و بُلغَةِ الكَفافِ وَ یُقَدِّمُ مُنهُ فَضلاَ لِآخِرَتِه.
مخارج انسان باید که در حد میانه و اندازة نیازمندیهای او باشد و از زیادی آن برای آخرت خود ذخیره نماید. (فروع کافی، ج 4، ص 52)
21ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن لَم یُحسِنِ الاِقتصادَ أَهلَكَهُ الاِسرافُ.
كسی كه نتواند حالت اعتدال و میانه روی را به طور صحیح در زندگی خود پیاده كند (عاقبت) اسراف و مخارج بیهوده او را به هلاكت خواهد رسانید. (فهرست غرر، ص 323)
22ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
الدّهرُ یَومانِ: یَومٌ لَكَ وَ یَومٌ عَلَیكَ، فَإنْ كانَ لَكَ فَلا تُبْطِرْ وَ إنْ كانَ عَلیكَ فَلاتَحزَن.
ایام زندگی دو روز است: یک روز به سود تو و روزی دیگر به زیان تو در این یکی افراط و سبکسری مکن و در آن دیگر غم و اندوه به خود راه مده. (تحفالعقول، ص 200)
23ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
إقتَصِدْ فی مَعیشَتِكَ و اقتَصِدْ فی عِبادَتِك.
در أمور خود، چه معیشتی و چه عبادتی، هر دو در حد وسط و اعتدال باش. (سفینه، ج 2، ص 431)
24ـ امام جواد(ع):
التّقلُّل زینةُ القَناعَةِ.
کمخرجی و سادهزیستی، جمال و زیبندگی قناعت است. (احقاقالحق، ج 12، ص 434)
25ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَنِ افتَخرُ بِالتَّبذیرِ اُحتُقِرَ بِالاِفلاس!
کسی که (امروز) با ولخرجی، حیف و میلهای خود را به رخ دیگران میکشد یک روز هم با فقر و بینوایی مورد تحقیر دیگران قرار خواهد گرفت! (فهرست غرر، ص 31)
26ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
الاِسرافُ مَثواةٌ وَ القَصدُ مَثراةُ.
اسراف مایة فقر و بینوایی و میانهروی پایة غنا و بینیازی است. (خصال، ج 2، ص 94)
27ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
مَنِ اقتَصدً فی مَعیشتِهِ رَزَقَهُ اللهُ وَ مَن بذَّر حَرمَهُ الله.
کسی که در معاش خود میانهرو باشد خدا روزیش را وسعت میدهد و آن کس که ریخت و پاش و حیف و میل میکند دچار ناکامی و محرومیّت خواهد ساخت. (اصول کافی، ج 3، ص 186)
28ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
وَیحَ المُسرفَ! ما أبعَدَهُ عَن صَلاحِ نَفسِهِ وَ اسْتدراكِ أَمِره.
بدا به حال آدم اسرافکار! او تا چه اندازه از اصلاح نفس خود به دور و از فرصت جبران گذشتهاش فاصله گرفته است. (فهرست غرر، ص 16)
29ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
قِوامُ العَیشِ حُسنُ التَّقدیر و مِلاكُهُ حُسنُ التَّدبیر.
قِوام معیشت باید با برنامهریزی صحیح و با تدبیر و مدیریت آگاه توأم باشد. (فهرست غرر، ص 289)
30ـ «امام زینالعابدین(علیهالسلام)»:
مِن اَخلاقِ المؤمِنِ اَلاِنفاقُ عَلی قَدرِ الاِقتارِ والتَّوَسُّعُ عَلی قَدرِ التَّوَسُّعِ.
از سجایای اخلاقی مؤمن، چه در تنگنا و ضیق معیشت و چه در فراخی و وسعت، به اندازة وسع خود، احسان و کمک به دیگران است. (اصول کافی، ج 3، ص 338)
31ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
كُن سَمِحاً و لاتَكُن مُبذِّراً وَ كُن مُقدِّراً و لاتَكُن مُقِتّراً.
بخشنده و کریمالنفس باش اما ولخرج و اسرافکار نباش، در زندگی خود ناظر و حسابگر باش اما سختگیر و تنگنظر مباش. (نهجالبلاغه، کلمة 33)
32ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن لَم یُحسنِ الاِقتصادَ أهلَكَهُ الإسرافُ.
کسی که از میانهروی در زندگی خود عاجز و ناتوان است (بالاخره) اسرافکاری و مصرف بیرویّه او را به هلاکت خواهد رسانید. (فهرست غرر، ص 323)
33ـ«امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
مِنَ الدّینِ، التّدبیرُ فیالمَعیشَةِ.
یکی از دستورات دینی، درایت و تدبیر در امور معیشتی است. (بحار، ج 71، ص 349)
34ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
مَن تَركَ القَصْدَ جارَ.
کسی که از جادة اعتدال بیرون شد راه تعدّی و تجاوز را پیش خواهد گرفت. (مواعظ صدوق، ص 75)
35ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
الاقتصادُ یُنمی الْقلیلَ والاِسرافُ یُفنیالجَزیل!
میانهروی در زندگی مال اندک را رشد و نمو میدهد در حالی که اسراف، مال زیاد را به باد فنا میدهد! (فهرست غرر، ص 159)
36ـ «امام رضا(علیهالسلام)»:
وَلیَكُن نَفقَتُكَ عَلی نَفسِكَ و عِیالِكَ قَصداً.
(به هوش باش) مصرف و مخارج خود و خانوادهات باید میانه و در حد اعتدال باشد. (مستدرک قدیم، ج 2، ص 423)
37ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
اِذا رَغِبتَ فی صَلاحِ نَفسِكَ فَعَلیكَ بِالاِقتصادِ وَ القُنوع.
اگر به خیر و صلاح خود علاقمندی در زندگی معتدل و قناعتپیشهباش. (فهرست غرر، ص 323)
38ـ«امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
اذا جادَاللهُ تَباركَ و تَعالَی عَلیكُم فَجودُوا و اذا أمسَكَ عَنكُم فَأَمسِكوا.
هر وقت که خدای تبارک و تعالی به شما عطا و بخششی کرد شما نیز (به دیگران) بخشش کنید و هر وقت دست نگه داشت شما هم دست نگه دارید. (فروع کافی، ج 4، ص 54)
39ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
ذَرِ الاِسرافَ مُقتصِداً وَاذكُر فی الیَومِ غداً.
از اسراف بپرهیز و میانهرو باش و امروز را به یاد فردای خود باش. (فهرست غرر، ص 159)
40ـ «امام موسیكاظم(علیهالسلام)»:
من بَذَّرَ وَ اَسرفَ زالت عَنهُ النِّعمةُ.
كسی كه اسراف و ریخت و پاش بیهوده كند، نعمت از او بازپس گرفته میشود. (تحفالعقول، ص 426)
منبع: شکوفه های حکمت
بسیار بسیار متشکر از نقل این احادیث نورانی و گهربار و ترجمهی آن به زبان فارسی.
موفق و موید و ماجور باشید ان شاء الله.
عالی
دیناسلامبهتریندین❤️