راهکارهای تقویت فرهنگ حجاب و عفاف(۴)
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارتخانه ای که به طور مستقیم متولّی امور فرهنگی جامعه است و از جهت اهمّیّت جایگاهش در اعتلای فرهنگ و تدیّن جامعه، یا پس از آموزش و پرورش و یا هم ردیف آن قرار می گیرد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. وظایف این نهاد دولتی به خوبی از عنوانش پیداست ولی بهتر است با برخی از وظایف قانونی این نهاد بیشتر آشنا شویم. قانونِ اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی:
ماده ۱ - به منظور تحقّق اهداف زیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل می گردد:
- رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی.
- استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب.
- رواج فرهنگ و هنر اسلامی.
- آگاهی جهانیان نسبت به مبانی و مظاهر و اهداف انقلاب اسلامی و ... .
ماده ۲ - وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئول اجرای سیاستهای رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران در زمینهی فرهنگ عمومی است، وظایف اساسی زیر را در تحقّق مفاد مادهی ۱ عهده دار می باشد:
- شناساندن مبانی، مظاهر، اهداف انقلاب اسلامی به جهانیان با بهره گیری از وسائل و امکانات هنری، سمعی و بصری، کتب، نشریات و برگزاری گردهم آییهای فرهنگی و سایر اقدامات لازم در داخل و خارج از کشور با همکاری وزارت امور خارجه و سایر دستگاههای ذیربط.
- مطالعه و تحقیق در زمینهی تبلیغات رسانههای جهانی و کشف روشهای مورد عمل آنها و اتخاذ شیوههای مناسب مقابله با آن در صورت لزوم.
- اجرای قوانین مربوط به مطبوعات و نشریات و تعیین ضوابط و مقررات مربوطه و تمرکز، توزیع و نشر انواع آگهیهای دولتی و اجرای آن در داخل و خارج کشور.
- صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر نحوهی کار و فعّالیت کانونهای تبلیغاتی، چاپخانهها و مؤسّسات تکثیر و مؤسّسات وابسته به صنعت چاپ و نظارت بر کیفیت و محتوای آگهیها و کارهای چاپی طبق ضوابط و مقررات قانونی مربوطه.
- صدور اجازهی ورود و خروج آثار سمعی و بصری، آثار هنری، مطبوعات و نشریات و کلیهی مواد تبلیغی و فرهنگی مشکوک که تعیین موارد مشکوک از غیر مشکوک طبق آیین نامه ای خواهد بود که به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
- تهیه و تدوین آیین نامهها و ضوابط ناظر بر تشکیل جشنوارهها و نمایشگاههای فرهنگی، هنری و مسابقات سینمایی و ادبی در داخل و خارج کشور.
- صدور اجازه تأسیس یا انحلال مراکز، مؤسّسات و مجامع فرهنگی، مطبوعاتی، خبری، هنری، سینمایی، سمعی و بصری و مؤسّسات انتشاراتی و تبلیغاتی در کشور و نظارت بر فعالیتهای آنها و همچنین ناشرین و کتاب فروشان در چهارچوب ضوابط و مقررات مربوط.
- تنظیم سیاستهای کلّی فرهنگی، هنری، سینمایی کشور و ارائهی آنها به مجلس شورای اسلامی جهت تصویب با رعایت اصل ۷۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ... .[1]
اینها تنها گوشه ای از وظایف قانونی این وزارتخانه در قبال تعالی و ترویج فرهنگ اسلامی و ایرانی در جامعه است. با این قوانین بی انصافی است که دست دولت را در امور فرهنگی جامعه کوتاه بدانیم و تقصیرات و کوتاهیهایی که در این زمینه در جامعهی ما خودنمایی می کند را به گردن این و آن بیاندازیم. درست است که در مقولهی حجاب و عفاف تقریباً می توان گفت تمام نهادها و ارگانهای ذی ربط قصور داشته اند، امّا هر کدام به تنهایی هم که شده موظّف بودند حداقلّ آن چه در محدودهی وظایف قانونی خود به عهده دارند را به مرحلهی اجرا در بیاورند.
بر اساس قانون، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (به طور خلاصه) بر مبنای سیاست گذاری، اداره و نظارت بر محتوا و اجرای مجموعههای فرهنگی و هنری و تبلیغاتی، کتب و انتشارات، مطبوعات و خبرگزاریها، امور سینمائی و سمعی و بصری، جشنوارهها و نمایشگاههای فرهنگی و هنری در داخل و خارج کشور، بنیان گذاری شده است تا طبق مفاد مادهی 1، در جهت رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی، استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب، رواج فرهنگ و هنر اسلامی و حتّی آگاهی جهانیان نسبت به مبانی و مظاهر و اهداف انقلاب اسلامی، تلاش کند. بنا بر این تخصّصی ترین نهاد کشور در امور فرهنگی جامعه را باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دانست، لذا به همین میزان انتظار می رود تا بر اساس وظایفی که طبق قانون بر عهده دارد، و به وسیلهی ابزار قوی و فراوانی که در حیطهی قدرت و مسئولیت اوست، به تقویت و ترویج یکی از واجبات الهی و شعائر دینی که از مظاهر جامعهی اسلامی به حساب می آید یعنی حجاب و عفاف نیز بپردازد. پرداختن به این موضوع به طور جدّی قطعاً سهم زیادی در رشد فضائل اخلاقی و استقلال فرهنگی جامعهی ما خواهد داشت.
از باب نمونه نظارت بر رسانههای جمعی امر بسیار مهمّ و خطیری است. رسانهها در ساختار فرهنگ اجتماعی مردم نقش مهمّی دارند و می توانند با نوع برنامههای خود، آنان را به فساد یا صلاح بکشانند. کم ترین تسامح در اعطای امتیاز کار فرهنگی جهت راه اندازی مؤسسههای هنری، نمایش تئاتر و فیلم و انتشار روزنامه، مجلّه و کتاب، به نفوذ فرهنگ بیگانه و ابتذال اخلاقی می انجامد.[2]
کوتاهی این نهاد دولتی در این امر مهمّ، به طور حتم لطمات سنگین و جدّی ای بر پیکرهی جامعه اسلامی خواهد گذارد، کما این که در دههی اخیر بیشتر شاهد این ناهنجاریها هستیم. مقام معظّم رهبری در قسمتی از بیانیّهی گام دوّم انقلاب می نویسند: «ابزارهای رسانه ای پیشرفته و فراگیر، امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانونهای ضدّ معنویّت و ضدّ اخلاق نهاده است و هم اکنون تهاجم روزافزون دشمنان به دلهای پاک جوانان و نوجوانان و حتّی نونهالان با بهره گیری از این ابزارها را به چشم خود می بینیم. دستگاههای مسئول حکومتی در این باره وظایفی سنگین بر عهده دارند که باید هوشمندانه و کاملاً مسئولانه صورت گیرد. و این البتّه به معنی رفع مسئولیّت از اشخاص و نهادهای غیرحکومتی نیست. در دورهی پیشِ رو باید در این بارهها برنامههای کوتاه مدّت و میان مدّت جامعی تنظیم و اجرا شود؛ ان شاء الله».[3]
بنا بر این وزارت فرهنگ و ارشاد به طور مستقیم با نشر کتب و مطبوعات، محصولات سمعی و بصری، سینماها و محصولات سینمایی، جشنوارههای مختلف مثل جشنواره فجر و ...، خبرگزاریها، نمایشگاهها، مجموعههای فرهنگی و هنری و تبلیغاتی و ... در ارتباط است و در سیاست گذاریها و اجرا و نظارت بر این مجموعهها فعّالیّت گسترده دارد. ناگفته می توان فهمید که این نهاد دولتی چه اثر عمیق و گسترده ای در فرهنگ جامعه دارد. مسئولین این نهاد اگر به طور صحیح و شایسته به وظایف قانونی خود اهتمام ورزند، قاعدتاً باید انقلاب فرهنگی دیگری در مملکت به وقوع بپیوندد. و برعکس، اگر در انجام وظایف خود کوتاهی و یا خدای نکرده خیانتی داشته باشند، لطمات سنگین و بعضاً جبران ناپذیری بر فرهنگ این مرز و بوم به جای خواهند گذارد.
متأسّفانه سالهاست در حوزه نشر، شاهد آسیبهای جدّی هستیم. همچنین آثار بی حجابی و بی عفّتی و فساد در سینمای ما غوغا می کند. در میدان نمایشگاهها و جشنوارهها هم نیازی به صحبت نیست، وضعیت حجاب و عفاف هر ساله در جشنواره فجر، به تنهایی گویای وضع أسف بار و تأمّل برانگیز این عرصه فرهنگی کشور است. شرح حال دنیای فضای مجازی و اینترنتی نیز بر همگان کاملاً روشن و هویداست. آیا این امور در سقوط و نزول وضع فرهنگی و اخلاقی جامعهی ما بی تأثیر است؟ امروزه مشاهده می کنیم که در جایگاههایی که باید آنها، رسانهی دین و ابزار تبلیغ و ترویج اخلاق و معنویّت و بصیرت در جامعه باشند، ترویج بی بند و باری و هرزگی می شود. آیا وقت آن فرا نرسیده تا مسئولین مربوطه کمی به خود آیند و در برابر خداوند متعال و اولیاء الهی، مخصوصاً امام عصرمان، و همچنین هزاران شهید راه حق و خانوادههای مظلومشان، احساس تکلیف کنند؟!
راهی را که امروزه برخی از مسئولین و نهادهای جامعه در پیش گرفته اند، راهی است که جوامع غربی مدّتهاست دنبال می کنند. خوب است مسئولین و مردم کشورمان، همگی با هم بنگریم که نتیجه و محصول فرهنگ غرب امروزه چیست؟ آیا رفاه ظاهری و ترقّی صنعتی –که آن هم شامل حال همهی مردمشان نیست، و امروز طبق آمارهای موجود مردم زیادی در کشورهای غربی مثل آمریکا در فقر به سر می برند- بدون رشد معنویّت و اخلاق همان آمال و آرزویی است که مردم ما برایش انقلاب کردند و شهدای ما به خاطر آن خون خویش را نثار نمودند؟! از خداوند متعال عاجزانه می خواهیم تا از خطاهایمان بگذرد و ما را نسبت به وظایف خود آگاه نموده، در مسیر عمل به آنها موفّق بدارد. آمین یا ربّ العالمین.
سایر وزارتخانهها
سایر وزارت خانهها نیز در امر احیاء و صیانت از حجاب و عفاف می توانند به نوبهی خود مؤثّر باشند. به عنوان مثال وزارت اطّلاعات می تواند با شناسایی باندهای اشاعهی فحشا و منکر و دشمنان داخلی نفوذی که در صددند با دشمنی و مقابله با حجاب و عفّت ورزی، به جنگ این واجب الهی رفته و صدمات و مفاسد ناشی از آن را متوجّه کشور اسلامی ما کنند، گام مؤثّری در راه تقویت این فریضهی الهی بردارد. یا وزارتخانههایی که متولّی امور اقتصادی و رفاه و اشتغال زایی هستند (مثل وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) با ایجاد اشتغال لازم و کافی، معضل بی کاری را در کشور ریشه کن کرده و زمینهی بسیاری از جرائم اخلاقی را در کشور کاهش دهند و ... .
از جمله کارهایی که می تواند در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف بسیار مؤثّر باشد، رعایت حریم حجاب و عفاف در سازمانها و ادارجات دولتی است. برای این منظور لازم است همان طور که کارمندان این ادارات موظّف هستند تا برخی از قوانین اداری –مانند رعایت ساعت ورود و خروج و ...- را رعایت کنند، رعایت پوشش مناسب و حجاب کافی و پرهیز از اختلاط زن و مرد تا حدّ مقدور نیز جزء این قوانین قرار گرفته و بر انجام صحیح آن نظارت شود.
خودآزمایی1- سه مورد از اهداف تشکیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را (بر اساس مادهی یک) بیان نمایید؟
2- سخنان رهبری در بیانیهی گام دوّم انقلاب، در بارهی وظیفهی سنگین مسئولین در مقابل تهاجم فرهنگی را بیان کنید؟
پینوشتها[1] http://www.hvm.ir/LawPrint.aspx?id=1523 [سایت حقوقی و امور مجلس].
[2] مروارید عفاف (کاوشی در حیا، غیرت و حجاب) ص 55.
[3] http://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1010#74023 [پايگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت الله العظمی سيد علی خامنه ای (مد ظله العالی)].
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکیزاده