راهکارهای تقویت فرهنگ حجاب و عفاف(۵)
وظایف قوّهی قضائیه
بر اساس اصل 156 قانون اساسی، قوّهی قضائیهی جمهوری اسلامی ایران، قوه ای است مستقلّ که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقّق بخشیدن به عدالت در ایران است. از جملهی وظایف این قوّه می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1-رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلّمات، تعدّیات، شکایات، حلّ و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین می کند.
2-احیای حقوق عامّه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع.
3-نظارت بر حسن اجرای قوانین.
4-کشف جرم و تعقیب و مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقرّرات مدوّن جزایی اسلام.
5-اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین.[1]
همین طور که از شرح وظایف قوّه قضائیّه پیداست، پیگیریِ انجام و حُسن رعایت قوانین توسّط ارگانهای حکومتی و همچنین افراد جامعه، بر عهدهی این قوّه می باشد. بنا بر این اگر توسّط مجلس شورای اسلامی قوانینی برای تقویت و ترویج فرهنگ عفاف و حجاب تدوین شود و دولت و مردم ملزَم به رعایت و اجرای آن باشند، تخلّف از آنها از لحاظ قانونی جُرم محسوب شده و باید از سوی قوّه قضائیه مورد پیگرد قانونی قرار گیرد. همچنین بر قوه قضائیه لازم است تا طبق وظیفه اقدامات مناسبی برای پیشگیری از جرائم در زمینهی حجاب و عفاف صورت دهد چراکه به قول معروف پیشگیری همیشه بهتر از درمان و مقابله است.
از سوی دیگر، هم علم و هم تجربه ثابت کرده است که رواج بی عفّتی موجب بالا رفتن آمار جُرم و جنایت در جامعه می شود. کاهش امنیت در جامعه برابر است با محدودیّت آزادی مشروع افراد در اجتماع. در شرایطی که به خاطر عدم رعایت حجاب و عفّت، دائماً غرایز جنسی افراد در حال تحریک و فشار است، آزادی عمل افراد و اقشار آسیب پذیر همچون کودکان و زنان دچار آسیب می شود، لذا بر قوّه قضائیه لازم است جلوی این اقدامات را گرفته و آزادی مشروع افراد جامعه را تأمین نماید. همچنین در این راستا این قوّه مأمور است تا به رسیدگیِ شکایات مربوطه از سوی افراد حقیقی و حقوقی بپردازد. وقتی با متخلّفین برخورد به موقع و قانونی شود و از مصلحت سنجیهای بیهوده و باطل جلوگیری شود، قطعاً این رفتار ضامن اجرای قوانین در کشور خواهد بود. پی گیریهای قانونی و جدّی قوّه قضائیه به نوبهی خود می تواند نقش بازدارنده ای در رعایت نکردن حریم حجاب و عفاف داشته باشد.
نکتهی مهمّ و اساسی
پیگیریهای قوّه قضائیّه وقتی می تواند به خوبی مؤثّر واقع شود که پیش از آن ارگانهای مربوطه به وظایف خود در جهت فرهنگ سازی حجاب و عفاف عمل کرده باشند، و الّا بدون فرهنگ سازی لازم، پیگیریهای قانونی تنها نتیجهی زودگذری خواهد داشت. در واقع کار عمیق و اساسی و ماندگار در زمینهی تقویت فرهنگ حجاب و عفاف، همکاری قوای سه گانه و سایر نهادها در این موضوع است. شانه خالی کردن و اهمیّت ندادن به موضوع عفاف و حجاب از سوی هر ارگانی، کار سایر ارگانها را به دشواری و دست انداز مبتلا می سازد. بنا بر این همراهی همهی ارگانها در این زمینه موجب می شود تا زحمات و پیگیریهای قوه قضائیه نیز به بار بنشیند و اقشار مختلف نسبت به آن نه تنها واکنش منفی نداشته باشند بلکه در این رابطه حمایتهای خود را از قوّهی قضائیه دریغ ندارند.
اولویّت با فرهنگ است یا اقتصاد
عدّه ای از مسئولین و گروهی از مردم بر این اعتقادند که برای کار فرهنگی و ترویج اخلاق و تدیّن در جامعه، باید وضعیت اقتصادی مردم به شکل مطلوب و ایده آلی رسیده باشد تا کار فرهنگی اثر خود را بگذارد وگرنه به قول معروف: «شکم گرسنه دین و ایمان نمی شناسد»، چنان چه رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: «كَادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْراً». نزدیک است که فقر منجر به کفر شود.[2] بنا بر این ابتدا باید در جهت رفاه عمومی و اقتصاد پویا قدم برداشت و پس از کسب موفّقیّت در این زمینه و نتیجتاً رشد اقتصادی، آن وقت به فکر کار فرهنگی بود و برای آن برنامه ریزی کرد.
در پاسخ به این طرز تفکّر باید چند نکته روشن شود:
1-پرداختن به مباحث فرهنگی همچون حجاب و عفاف به این معنا نیست که از امورات دیگر اجتماع غافل شویم. این مسلّم است که هیچ گاه نباید از مباحث اقتصادی و معیشت مردم غافل شد. رسیدگی به بندگان خدا و مخصوصاً قشر کم در آمد و ضعیف جامعه، وظیفهی انسانی و اسلامی هر مسلمانی است و این خود یکی از واجبات و ارزشهای اخلاقی دین مبین اسلام است که به این اعتبار جزء امور فرهنگی اولویت دار و بسیار ارزشمند مکتب ما محسوب می گردد.
2-جمع میان اینها یعنی کار فرهنگی و اقتصادی و ... امر محالی نیست. به این معنی که در کنار انجام وظایف و شئونات مختلف اجتماع، تمامی ارگانهای حکومتی و مردمی و تک تک افراد جامعه از امور فرهنگی نیز غافل نباشند و حداقلّ مانند دیگر امور روزانه به آن نیز بپردازند. اگر به تاریخ اسلام نگاهی بیاندازیم، متوجّه خواهیم شد که مسلمین تحت امامت اولیاء خدا در هر شرایطی در طول زمان، از این مقوله غافل نبوده اند. در سخت ترین شرایط اقتصادی و تحریم ملاحظه می کنیم که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و ائمّهی هدی صلوات الله علیهم اجمعین به همراه اصحاب خوب و با وفای خود دست از تبلیغ دین و فرهنگ غنیّ اسلام برنداشتند.
حتّی در تاریخ آمده است که اگر در اوج جنگ و در میان معرکه کسی در بارهی حقیقت و کسب معارف الهی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله سؤال می کرد، پیامبر اکرم از پاسخ به او و راهنمائیش دریغ نفرموده بلکه تشویق و ترغیب نیز می نمودند. یکی از صحنههای سخت تاریخ اسلام حصر مسلمین در شعب ابی طالب است که مورّخین از آن روزگار به عنوان سخت ترین روزهای صدر اسلام یاد می کنند، امّا در همان زمان، رسول خدا صلوات الله علیه و آله و مؤمنین از امور فرهنگی و اعتقادی خویش غفلت نورزیدند، بلکه این روح ایمان به خدا بود که ایشان را قوی تر از گذشته به پیش می راند.
3-این که رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: «كَادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْراً/ نزدیک است که فقر منجر به کفر شود». یعنی فکری به حال فقرای جامعه کنید و از ایشان غافل نباشید تا بر اثر شدّت فقر برخی از آنها گرفتار بدبینی و کفریّات نشوند، نه این که فقط به موضوع اقتصادی پرداخته و دیانت و امور فرهنگی مردم را رها کنید. بنا بر این، این حدیث شریف دلالتی بر حصر نمی کند و به قول منطقیّون: «اثبات شیء نفی ما عدا نمی کند» یعنی اگر پیامبر رحمت فرمود: به داد فقرا برسید به این معنا نیست که دیگر کارها و امور اجتماعی را رها کنید.
4-از سوی دیگر اقتصاد پویا و رونق اقتصادی به تنهایی ضامن سلامت اجتماع و پیشرفت در میدان فرهنگ و دین داری نیست. اگر این دو با هم همراه نباشند چه بسا که مستی رفاه، انسان را از یاد خدا غافل ساخته و به دنیاطلبی گرفتار کند، چنان که قرآن کریم فرموده است: «كَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَيَطْغى * أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى». چنين نيست (كه شما مى پنداريد) به يقين انسان طغيان مى كند * از اين كه خود را بى نياز ببيند.[3] دقیقاً همین اتّفاقی که سالهاست بر سر بسیاری از جوامع غربی آمده است. رفاه بدون اخلاقیّات که این جوامع را تبدیل به جنگلی از موجودات انسان نما کرده است. کسانی که حاضر اند برای کسب درآمد بیشتر و ارضاء شهوات نفسانی خود، ارزشهای انسانی و اخلاقی را به راحتی زیر پا بگذارند. در این جوامع، انسانهای شریفی که به فرهنگ و اخلاقیّات بها می دهند، به سختی زندگی می کنند و با دیدن این صحنهها قلبشان هر روز به درد می آید.
5-از طرفی، آمدیم و سالها دویدیم ولی به هر دلیلی وضعیّت اقتصادی رو به بهبود نگذاشت، آن وقت تکلیف چیست؟! آیا درست است که جامعه را از نظر فرهنگ و دین مداری رها کنیم تا روزی که اقتصاد اصلاح شود؟ آیا تا به حال ندیده ایم که هر قدر در زمینهی امور فرهنگی کوتاهی کردیم، دشمن بیکار ننشست و جای نقصانهای ما را با ترویج فرهنگ و ایدههای مطلوب خود پُر نمود؟! اساساً شعار اولویّت اقتصادی گاهی از زبان دشمنان دین و فرهنگ غنیّ این مرز و بوم به گوش می رسد و متأسّفانه گروهی در داخل کشور، دانسته و یا ندانسته همین جملات را تکرار می کنند. بنا بر این هر یک از شئون اجتماعی در جای خود لازم و محترم اند و باید پیگیری و مطالبه شوند و انجام یکی مجوزّی برای ترک دیگری نمی باشد. خاصیت دیگر این همراهی و همانهنگی آن است که این نیازها و شئونات مختلف، در کنار هم موجب اصلاح و تکامل یکدیگر می شوند.
یعنی از یک طرف فرهنگ غنی اسلامی در پیشبرد مقاصد اقتصادی کمک کننده خواهد بود و خدای متعال رحمت و برکات خود را بر مؤمنین نازل می کند و از سوی دیگر کمکهای اقتصادی بیشتر، سبب ترویج بهتر و بیشتر دین و فرهنگ در سطح جامعه می گردد.
فعالیتهای علمی، فرهنگی و هنری
خلاصهی کلام در بارهی وظایف حکومت اسلامی در قالب سازمانها و ارگانهای مختلف و قوای سه گانه در قبال تقویت فرهنگ عفاف و حجاب چنین است که همه با همراهی خود مردم، دست به دست هم دهند تا به نتیجهی مطلوب دست پیدا کنیم. مطلب دیگر آن است که در این راه خسته و ناامید نشویم، باید به خاطر بسپاریم که کار فرهنگی نیاز به زمان دارد. یعنی از جملهی اموری است که عادتاً زود بازده نیست و نباید انتظار داشت بلافاصله نتیجه مطلوب را مشاهده کرد.
لذا در این راستا فعّالیتهایی مثل: انتشار نشریه و کتاب، تشکیل میزگردهای ادبی، فراخوانی مقاله، تعیین موضوع حجاب برای انشاء، به کارگیری هنرهای تصویری، مسابقات فرهنگی و مانند آن آثار مثبتی دارند. تولید برنامهها و فیلمهای مفید و آموزشی نیز در رادیو و تلویزیون اثری فراگیر دارد. رعایت کامل پوشش دینی بانوانی که در فیلمهای سینمایی و تلویزیونی بازی می کنند یا عکسی که با پوشش اسلامی در صفحات مطبوعات به چاپ می رسد، آثار مثبتی دارد، چنان که پوششهای غیر شرعی نیز آثار زیان بار و گسترده ای بر فرهنگ جامعه می گذارد. اساساً حضور زنان پوشیده در صحنههای مختلف جامعه، آثار مثبت و چشم گیری در همگانی کردن فرهنگ حجاب اسلامی در جامعه دارد. پخش آیات، روایات و کلمات حکمت آمیز و تصاویر الهام بخش دربارهی حجاب در محیطهای عمومی، تابلوهای شهری و محیطهای مناسب دیگر نیز به تقویت این فرهنگ خواهد انجامید.[4]
خودآزمایی1- قوّه قضائیه چگونه می تواند در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف تأثیرگذار باشد؟
2- اولویّت با فرهنگ است یا اقتصاد؟ توضیح دهید.
پینوشتها[1] https://fa.wikipedia.org/wiki [در باره قوه قضائیه].
[2] الكافي (ط - الإسلامية) ج 2 ص 307.
[3] سوره علق/ آیه 6 و7 (ترجمه مکارم).
[4] مروارید عفاف (کاوشی در حیا، غیرت و حجاب) ص 54.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکیزاده