ضرورت دقت در انتخاب همسر

 

همان‌طور که اصل ازدواج و تشکیل خانواده برای پسران و دختران ضرورت دارد، دقت در انتخاب همسرِ مناسب هم، امری ضروری است و دقت‌های ویژه‌ای را می‌طلبد، زیرا همین دقت‌های اولیه است که خوش‌بختی‌های زندگی آینده را رقم می‌زند. همیشه بزرگ‌ترین دغدغه‌ی دختران و پسران، پیدا کردن همسر دل‌خواه است. اگر در این مورد موفق شدند آینده‌ی خوشی دارند و اگر شکست خوردند، زندگی آینده‌شان با ناهمواری‌های فراوانی روبه‌رو خواهد شد، به طوری که یا باید با نزاع و کشمکش‌های همیشگی، دست و پنجه نرم کنند یا کارشان به طلاق، منجر شود.
دقت در انتخاب نه تنها مذموم نیست، بلکه امری، مشروع و لازم است.
در اسلام به موضوع انتخاب همسر و رعایت ملاک‌های عقلی و شرعی آن، تأکید فراوان شده است؛ برای نمونه به دو حدیث اشاره می‌کنیم:
امام صادق(ع) فرمود:
زن، همانند گردن‌بند است، دقت کن که چه گردن‌بندی را بر گردنِ [زندگی و حیات] خود می‌افکنی. برای زن ـ چه خوب چه بد ـ نمی‌توان قیمتی تعیین کرد. اما ارزش زن‌های نیک را با طلا و نقره، نمی‌توان سنجید، زیرا آنان از طلا و نقره، ارزش‌مندترند و اما زنان بد، ارزش خاک هم ندارند، زیرا خاک از آن‌ها بهتر است!*
ابراهیم کرخی می‌گوید به امام صادق(ع) عرض کردم:
همسرم، که زن خوب و سازگاری بود، مرده و اکنون قصد دارم دوباره ازدواج کنم [نظر شما چیست؟] امام(ع) فرمود: خوب دقت کن که خودت را در کجا قرار می‌دهی و چه کسی را در مالت شریک می‌گردانی و بر دین و اسرارت، آگاه می‌سازی.[1]
از این پس در چند خطبه‌ی آینده، معیارها و ملاک‌های انتخاب همسر را بیان می‌کنیم.

اخلاق انسان‌ها به سبب عوامل مختلف تربیتی، محیطی، ژنتیکی و دیگر عوامل، متفاوت است. به علت همین تفاوت‌ها، دو انسانی که می‌خواهند در جایی با هم شریک یا هم اتاق یا همسایه شوند معمولاً مراقبند که با کسی همدم گردند که با او توافق اخلاقی داشته باشند. این مراقبت و دقت، در انتخاب همسر و شریک آینده‌ی زندگی، باید به مراتب حساس‌تر و سنجیده‌تر باشد، زیرا مسئله‌ی ازدواج، حکایتِ یک عمر زندگی و حضور لحظه لحظه در سرنوشت دو زوج و فرزندان‌شان است.
هر انسانی در طول عمر، نیاز به یک انیس و مونسِ صادق و باوفا و غم‌خوار و دل‌سوز دارد تا از او حمایت کند و بهترین دوست و انیس، همسر آدمی است، به همین جهت، قرآن کریم، انس و محبت را، مهم‌ترین ثمره‌ی ازدواج می‌شمارد:
و از نشانه‌های او این‌که [از نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان‌ها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری در این [نعمت] برای مردمی که می‌اندیشند قطعاً نشانه‌هایی است.[2]
جالب این است که آیه‌ی فوق، سکونت و آرامش در زندگی خانوادگی و مودت و دل‌سوزیِ بین زن و شوهر را از آیات و نشانه‌های الهی می‌داند.
بنابراین، مهم‌ترین چیزی که به هنگام انتخاب همسر باید مورد عنایت و دقت قرار گیرد اخلاق نیک، صداقت، امانت‌داری، دل‌سوزی و مهربانی، راست‌گویی و عفت و پاکی است و همسران در این‌گونه موارد باید توافق اخلاقی داشته باشند.
دختران و پسرانی که به سعادت و آرامش آینده خویش می‌اندیشند باید به هنگام انتخاب همسر، درصدد یافتن چنین افرادی باشند. البته ملاک‌های دیگر مثل زیبایی هم قابل توجه است، اما اگر محور معیارها قرار گیرد اشتباه است، چون زیبایی و ارضای غریزه‌ی جنسی، موقتی است، ولی آنچه تداوم دارد و در تمام عرصه‌های زندگی خود را نشان می‌دهد اخلاق است.
امام رضا(ع) در حدیثی می‌فرماید:
بنده‌ی خدا به فایده‌ای بهتر از همسر شایسته، دست نمی‌یابد؛ همسری که وقتی او را می‌بیند شادمانش گرداند و در غیابش از خود و مال او نگه‌داری کند.[3]

یکی از ملاک‌های بسیار مهم در امر ازدواج، دین‌داری است. دختران و پسران باید به این معیار، توجه کافی داشته باشند و به راحتی از آن نگذرند، زیرا اگر همسری واقعاً دین‌دار باشد، خودبه‌خود همه‌ی ملاک‌ها و ارزش‌های دیگر همانند راست‌گویی، خوش‌خلقی، امانت داری و دیگر معیارها را در خود خواهد داشت: «چون كه صد آید، نود هم پیش ماست».
پیامبر اکرم(ص) و ائمه‌ی اطهار(ع)، بر ایمان و دین‌داری همسر و تقیّد و التزام عملی به آن، تأکید کرده‌اند، در این باره چند حدیث را نقل می‌کنیم:
امام صادق(ع) فرمود:
هرگاه مردی همسر را تنها به خاطر زیبایی و ثروتش انتخاب کند، خداوند او را به همان زیبایی و ثروت وامی‌گذارد و هرگاه همسرش را به خاطر دیانتش انتخاب کند، خداوند مال و جمال را نیز به او می‌دهد.[4]
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:
کسی که با زنی فقط به خاطر زیبایی‌اش ازدواج کند، عاقبت آنچه را دوست دارد در آن نمی‌بیند، و هر کس به سبب مال و ثروت با زنی وصلت نماید، خداوند او را به خود وامی‌گذارد. پس بر شما باد به دین‌داری.[5]
باز همان بزرگوار(ص) فرمود:
هر کس با زنی به خاطر مالش ازدواج کند، خداوند او را به خودش وامی‌گذارد و هر کس به سبب زیباییِ زنی با او وصلت نماید، در آن زشتی می‌بیند. اما اگر فردی به خاطر دین‌داری با زنی ازدواج کند، خداوند هر سه را برایش جمع می‌کند.[6]
چنان‌که دیدیم پیشوایان دین، خوبی و مزیتِ زیبایی و امکانات مادیِ همسر را نفی نکرده بلکه هدف نهایی دانستن آن‌ها را مذموم دانسته‌اند و ایمان و دین‌داری را از آن‌ها مهم‌تر شمرده‌اند. درست نیست که دختر فقط دنبال یافتن پسری خوش‌تیپ و دارای منزل شخصی و شغلِ پردرآمد باشد و از ایمان و دین‌داری او غفلت کند. یا این‌که پسر، همسری را برگزیند که جهیزیه‌ی خوب و ثروت کلان داشته باشد و از جنبه‌های دین‌داری او چشم‌پوشی نماید.
کسانی که فقط با این‌گونه معیارهای مادی ازدواج می‌کنند، معمولاً زندگی گرم و پررونقی ندارند و همواره با مشکلات جسمی و روحی مختلف روبه‌رو می‌شوند. تهی بودنِ زندگی از معنویت، سرانجامی جز پوچی و هلاکت ندارد.

اکنون سؤال این است که: چرا اسلام بر دین‌داری و ایمان همسر، تأکید فراوان دارد؟
در پاسخ می‌گوییم: زن و شوهر، دو شریک جدی هستند که باید عمری با هم زندگی کنند، اگر هر دو دین‌دار باشند و به وظایف ایمانی خود عمل کنند، زندگی آنان شیرین و آرام‌بخش خواهد بود وگرنه روزگار تلخی خواهند داشت.
دین‌داری، شاخصه‌ای است که همه‌ی ارزش‌های دیگر را با خود به درون زندگی، منتقل می‌کند، مرد با ایمان به همسرش ظلم و ستم نمی‌کند، کتک نمی‌زند، دروغ نمی‌گوید، در دادن نفقه کوتاهی نمی‌کند، دشنام نمی‌دهد، لغزش‌های همسرش را می‌بخشد. یک زن دین‌دار هم عفت خود را حفظ می‌کند، در اموال شوهرش خیانت نمی‌کند، بددل و بدزبان نیست، اسرار خانه را فاش نمی‌سازد. این حدیث از امام حسن(ع) زیباست:
مردی خدمت آن بزرگوار(ع) رسید تا با ایشان درباره ازدواج دخترش مشورت کند، امام فرمود:
او را به همسریِ مردی تقواپیشه درآور، زیرا اگر او را دوست داشته باشد اکرام و احترامش می‌کند و اگر بر او خشم گیرد، ستم نخواهد کرد.[7]
درباره‌ی دین‌داری به یک نکته‌ی مهم باید اشاره کنیم:
ایمان و تدین افراد در یک درجه نیست بلکه دارای مراتب و درجات مختلف است، که این مراتب در مقدار تقیّد آن‌ها به وظایف دینی آشکار می‌گردد. البته در امر دیانت، ایده‌آل‌ها و درجه‌های بالا بسیار مطلوب است و هر کس باید سعی کند که در این مورد، بهترین‌ها را انتخاب کند، اما نباید در این خصوص، وسواس به خرج داد، چون همه‌ی آدم‌ها بالاخره، عیب‌ها و ایرادهایی دارند و فقط معصومان(ع) از عیب و خطا، مبرّا هستند. گاهی دیده شده که در اثر همین سخت‌گیری‌های بی‌مورد، جوان خوبی از دست خانواده‌ای رفته است. کافی است که جوان، دغدغه‌ی دین داشته باشد و به واجبات عمل کند و از محرّمات بپرهیزد، بقیه‌ی موارد، به تدریج کامل می‌شود و شکلِ مطلوب به خود می‌گیرد.

1- به چه دلیل دقت در انتخاب همسرِ مناسب، امری ضروری است و دقت‌های ویژه‌ای را می‌طلبد؟
2- از نظر قرآن کریم، مهم‌ترین ثمره‌ی ازدواج چیست؟
3- چرا اسلام بر دین‌داری و ایمان همسر، تأکید فراوان دارد؟

 

 

[1]. الكافى، ج 5، ص 323: «ابراهیم الكرخى قال قلت لابى عبدالله(ع) إن صاحبتى هلكتْ و كانت لى موافقهً و قد هَممْتُ ان أتزوَّجَ فقال لى: أنظرْ أین تَضعُ نفسُك و مَن تُشْرِكُهُ فى مالِك و تُطْلِعُهُ على دینِك و سِرّك».
* تاریخ ایراد خطبه: ۲۳/۴/۸۵.
[2]. «وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَیها وَجَعَلَ بَینَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِى ذ لِكَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَكَّرُونَ». (روم، آیه‌ی 21).
[3]. وسائل الشیعه، ج 20، ص 39: «ما افادَ عبدٌ فائدةً خیراً مِن زوجةٍ صالحةٍ إذا رآها سَرّتْهُ وَ إذا غابَ عنها حَفِظتْهُ فى نفسِها و مالِهِ».
* تاریخ ایراد خطبه: ۱۳/۵/۸۵.
[4]. وسائل الشیعه، ج 20، ص 49: «إذا تَزَّوجَ الرجلُ المرأةَ لِجمالِها أو لِمالِها وَكِّلَ إلى ذلك وَ إذا تَزَوَّجَها لِدینِها رَزَقَهُ الله المالَ و الجمالَ».
[5]. همان، ص 50: «مَن تَزَوَّج امراةً لا یزوجها إلّا لجمالها لَمْ یرفیها ما یحِبُّ وَ مَن تَزوَّجها لِمالها لا یتَزوَّجُها إلّا و كلّه الله الیه فعلیكم بذاتِ الدین».
[6]. همان، ص 51: «مَن تَزَوَّج امراةً لِمالها وَكلّه الله الیه وَمَن تَزَوَّجَها لِجمالِها رأى فیها ما یكْرَه وَ مَن تَزَوَّجَها لدینِها جَمَعَ اللهُ له ذلك».
* تاریخ ایراد خطبه: ۳/۶/۸۵.
[7]. مكارم الاخلاق، ص 204: «جاء رجل الى الحسن(ع) یستشیره فى تزویج ابنته فقال(ع): زوِّجها مِن رَجلٍ تَقىٍّ فَإنَّه إنْ أحَبَّها أكْرَمَها وَ إنْ أبْغَضَها لَمْ یظْلِمْها».
* تاریخ ایراد خطبه: ۱۸/۱۲/۸۵.