کد مطلب: ۱۹۰۵
تعداد بازدید: ۲۹۵۷
تعداد نظرات: ۲ نظر
تاریخ انتشار : ۰۶ اسفند ۱۳۹۶ - ۰۹:۱۱
زنان برجسته اسلام| ۱۶
فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السّلام یکی از بانوان گران‌قدری است که شایستگی همسر امام و مادری حجّتی از حجّت‌های خدا را دارا بود.
رَحِم پاک و مطهّر
«أشهدُ أنَّکَ کُنتَ نوراً فی الأصلابِ الشّامخةِ و الأرحامِ المُطهّرةِ/ من شهادت می دهم که همانا تو نوری در پشت پدرانی ارجمند و رحم های مادرانی پاک بودی».
عبارتی که ذکر شد، قسمتی از زیارت اربعین حضرت اباعبد الله الحسین علیه السّلام است که بیان گر شأن و منزلت پدران و مادران ائمّه ی اطهار علیهم السّلام می باشد. این که پدران اهل بیت علیهم السّلام صلب های ارجمند و بزرگواری بوده اند، علاوه بر دلایل و براهین فراوانی که در تاریخ شیعه و سنّی وجود دارد، ثابت می کند که تمام اجداد آن بزرگواران، همه از موحّدین و اولیاء خدا بلکه بسیاری از ایشان از انبیاء الهی بوده اند. امّا آن چه الآن مورد بحث ماست وجود مقدّس و نورانی مادران اهل بیت علیهم السّلام است. طبق این عبارت از زیارت اربعین که نصّ صریح معصوم علیه السّلام است، رحم هایی که نور درخشان ائمّه هدی صلوات الله علیهم اجمعین را برای مدّتی در خود به امانت داشته و مادرانی که خدای متعال شیر گوارا را برای آن حضرات در وجود ایشان قرار داده، همگی پاک و طاهر بوده اند و بدین جهت این افتخار بزرگ شامل حال ایشان گردیده است.
در این میان فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السّلام یکی از بانوان گران قدری است که شایستگی همسر امام و مادری حجّتی از حجّت‌های خدا را دارا بود. او که خود تربیت یافته ی ولی خدا و حجّت حق حضرت امام مجتبی علیه السّلام بود، افتخار همسری امام زین العابدین علیه السّلام و مادری امام باقر علیه السّلام را نیز در پرونده ی با شکوه خود ثبت نمود.
نام، کنیه و القاب
برای آن مخدّره و بانوی ارجمند، دو نام ذکر شده است: فاطمه و زینب. او که پاکی و قداست را از جدّه ی خود فاطمه ی زهرا سلام الله علیها به ارث برده بود و از آلودگی های گناه و غفلت پیراسته بود، نام جدّه اش فاطمه را به یادگار داشت، همچنین مانند بانوی صبر و فضیلت زینب کبری علیها السّلام، قسمتی از بار سنگین غربت و مظلومیّت پدر بزرگوار و همسر گران قدرش را به دوش کشید، لذا او را زینب نیز نام نهادند.
در میان اعراب معمولاً هر نفر دارای سه نوع اسم یا شهرت بود: 1-نام 2-لقب 3-کنیه. کنیه ها معمولاً با کلمه «أب» به معنای پدر و «إبن» به معنای پسر، برای مردان و کلماتی چون «أمّ» به معنای مادر و «بنت» به معنای دختر، برای زنان ساخته می شد. معمولاً برای حفظ احترام و بزرگداشت یک نفر، او را با کنیه مورد خطاب قرار داده و صدا می زدند. مشهورترین کنیه ی مادر امام باقر علیه السّلام «أمّ عبد اللّه» است. کنیه های دیگر این بانو «امّ الحسن» و «امّ عبده» می باشد، و به قولی به جای امّ عبده، امّ عبیده نیز ذکر شده است.
در جریان حدیث لوح که جابر بن عبد الله انصاری توفیق یافت در خدمت حضرت زهرا سلام الله علیها، نام های مبارک امامان هدایت و جانشینان بر حقّ رسول خدا صلّی الله علیه و آله را به همراه نام های پدران و مادرانشان در لوحی مخصوص و آسمانی رؤیت کند، بنا به نقل جابر نام مبارک مادر امام باقر علیه السّلام نیز این گونه آمده بود: «ابوجعفر محمّد بن علی معروف به باقر (علیه السّلام)، مادرش امّ عبد اللّه دختر حسن بن علی بن ابی طالب (علیهما السّلام) است».
در میان اعراب و در ادبیات و فرهنگ عرب، القاب هر شخص معمولاً به ابعاد وجودی او و جایگاهش در جامعه و در میان مردم اشاره می کند. فاطمه دختر امام دوّم شیعیان، به جهت شأنیّت والا و مقام ممتازی که داشت، دارای القاب مختلفی بود. از جمله ی القاب آن بزرگوار می توان به این چند مورد اشاره کرد: صدّیقه، آمنه، تقیّه و مُحسنه. آری به راستی که او زینت پدر بود تا بدان جا که خداوند متعال او را سزاوار همسری امام سجّاد و مادری حضرت باقر علیه السّلام یافت.
مادر فاطمه بنت الحسن علیه السّلام
در باره ی نامِ مادر فاطمه بنت الحسن با کنیه ی «امّ عبد اللّه»، اقوال مختلفی در کتب تاریخی موجود است. البته یکی از علل این اختلاف نظر، اقوال مختلفی است که در باره ی تعداد و اسامی دختران امام حسن علیه السّلام وجود دارد. تعداد دختران امام حسن علیه السّلام را یک، پنج و هفت نفر شمرده اند که اسامی آنان بنا به نقل شیخ مفید چنین است: 1ـ امّ الحسن 2ـ امّ الحسین. مادر این دو بانوی بزرگوار، امّ بشیر دختر ابی مسعود بن عقبة بن عمرو بن ثعلبه خزرجیه است. 3ـ فاطمه بنت الحسن. مادر این بانوی گرامی، امّ اسحاق دختر طلحة بن عبید اللّه التمیمی است. 4ـ امّ عبد اللّه 5ـ فاطمه 6ـ امّ سلمه 7ـ رقیه.
در بین اسامی فرزندان ائمه علیهم السّلام اسامی و القاب مشترک فراوان دیده می شود، امّا کمتر دیده شده که کنیه ی مشترک داشته باشند. بر اساس حدیث معتبر «لوح» که جابر آن را روایت کرده است، مادر امام باقر علیه السّلام به «امّ عبد اللّه» مشهور بوده است. بنابراین، امّ عبد اللّه که در ردیف چهارم این اسامی قرار دارد، مادر امام باقر علیه السّلام بوده و نام او فاطمه است. در این صورت اسامی دختران امام حسن علیه السّلام که به نام فاطمه بوده اند، سه نفرند. این قول با نظر شیخ مفید موافق است؛ گرچه وی بدان تصریح نکرده است.
پیوند حسنی و حسینی
در تاریخ امامان شیعه پیوندی خجسته اتّفاق افتاد که ثمرات بسیار پُر برکت و بی نظیری داشت. بانوئی در اوج کمال و عفّت از فرزندان امام مجتبی علیه السّلام با پسر عمّ خود، حجّت و امام چهارم، فرزند سیّد و سالار شهیدان ابا عبد الله الحسین علیه السّلام، ازدواج کرد و چنین مقدّر شد تا امامان از نسل حضرت زین العابدین علیه السّلام، هم سیّد حسینی باشند و هم حسنی. امام باقر علیه السّلام اوّلین امامی هستند که از سوی پدر منسوب به حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السّلام و از جانب مادر فرزند حضرت ابا محمّد امام حسن مجتبی علیه السّلام می باشند.
این حقیقت، کلید رازی است که رسول خدا صلّی الله علیه و آله در واپسین لحظات عمر شریف خود خطاب به دخت عزیزتر از جانشان فرمودند: «يَا فَاطِمَةُ وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ إِنَّ‏ مِنْهُمَا مَهْدِيَ‏ هَذِهِ الْأُمَّةِ إِذَا صَارَتِ الدُّنْيَا هَرْجاً وَ مَرْجاً وَ تَظَاهَرَتِ الْفِتَنُ وَ انْقَطَعَتِ السُّبُلُ .../ ای فاطمه! قسم به کسی که مرا به حق مبعوث کرد، همانا مهدی این امّت از این دو (حسن و حسین علیهما السّلام) است، زمانی که دنیا هرج و مرج شود و فتنه نمایان گردد و راه ها (ی نجات و هدایت) قطع شود». ‏
آری نور مقدّس آخرین حجّت حق و منتقم مظلومان جهان، دادگستر حقیقی و یگانه ی دهر، مهدی موعود عجّل الله تعالی فرجه الشّریف، در چهره ی تابناک حسنین علیهما السّلام می درخشید و رسول خدا صلّی الله علیه و آله از یادگار آن دو بزرگوار خبر می داد. در زیارت نامه ی حضرت فاطمه ی معصومه سلام الله علیها که از ناحیه ی ثامن الأئمّه حضرت امام رضا علیه السّلام صادر شده است، عبارتی دیده می شود که ریشه در این پیوند آسمانی دارد. امام رضا علیه السّلام می فرمایند: «السّلام علیکِ یا بنتَ الحسنِ و الحسینِ (علیهما السّلام)». سلام بر تو ای دختر حسن و حسین. آری فاطمه معصومه سلام الله علیها دختر گرامی امام کاظم علیه السّلام است، و امام باقر علیه السّلام نیز جدّ بزرگوار آن امام همام، به همین جهت حضرت معصومه علیها السّلام از نسل فاطمه بنت الحسن علیه السّلام بوده و بدین واسطه علاوه بر حضرت حسین علیه السّلام، منسوب به امام مجتبی علیه السّلام هم می باشند.
بدین جهت امام باقر علیه السّلام را این گونه توصیف می کنند: «هاشمیٌ مِن هاشِمییّن وَ عَلَویٌّ مِنْ عَلَوییّن وَ فاطِمیٌّ مِنْ فاطِمییّن/ ایشان هاشمی ای متولّد از دو هاشمی، و علویّی متولّد از دو علوی و فاطمیّی متولّد از دو فاطمی است». این پیوند یکی از زیباترین رخدادهای شیرین تاریخ اسلام است. دو نسل امامت به هم رسید و از آن دو بزرگوار فرزندانی پاک و طاهر به وجود آمد که تا قیام قیامت، هادیان به سوی حقّ و پیشوایان برگزیده اند.
فرزندان
اوّلین فرزندی که محصول این ازدواج فرخنده بود، پسری پاک و نورانی به نام عبد الله بود. به خاطر ولادت همین نوزاد فاطمه را امّ عبد الله نامیدند. چهره ی عبد الله به قدری نورانی و تابناک بود که او را به «عبد الله باهر» یعنی نورانی ملقّب نمودند. عبد الله به سبب سجایای اخلاقی و کرامات عدیده ای که داشت، نزد همگان مورد احترام بود. از او روایت معروفی نیز به یادگار مانده که او با اسناد خویش از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل می کند: «بخیل کسی است که نام من نزد او برده شود و بر من صلوات نفرستد».
عبد اللّه باهر، متولّی اوقاف پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله بود و سپس به تولیت اوقاف امیر المؤمنین علی علیه السّلام رسید. مدّت عمر عبد اللّه باهر 57 سال بود. مورّخان بدون هیچ اختلافی امام باقر علیه السّلام و عبد الله را از فرزندان «امّ عبد اللّه» شمرده اند، امّا منابع دیگری تعداد فرزندان امّ عبد اللّه را چهار پسر شمرده اند و نام دو تن دیگر را حسن و حسین گفته اند و نقل شده که این دو در کودکی درگذشته اند.
ملائکه و اولیاء خدا در انتظار آمدن مولودی بودند که رسول خدا صلّی الله علیه و آله آمدنش را بشارت داده بودند. همان که علم را به خوبی می شکافد. هنگامی که فاطمه به وجود مبارک امام باقر علیه السّلام حامله شد، به قدری ضعیف شده بود که گاهی بیهوش می شد و به خواب می رفت. یک روز در عالم رؤیا فردی را دید که او را به فرزندی دانا و بردبار، بشارت داد. وقتی که از خواب برخاست، از جانب راست خود از کنار خانه، صدایی شنید که گوینده ی آن را نمی دید؛ امّا سخنان او را می شنید که می گفت: حامله شدی به بهترینِ اهل زمین و بازگشت تو به سوی خیر و سعادت است و بشارت باد بر تو به فرزندی بردبار و دانا. از آن وقت دیگر در خود ثقل و سنگینی ندید تا آن که نُه ماه از حمل او گذشت. در این ایام صدای ملائکه را در خانه خود بسیار می شنید.
زمان ولادت امام باقر علیه السّلام فرا رسید. امّ عبد اللّه در آن هنگام نوری مشاهده کرد. هنگامی که امام باقر علیه السّلام به دنیا آمدند، روی مبارک خود را به جانب قبله گردانده و سه مرتبه عطسه کردند، بعد از آن حمد حق تعالی را به جا آوردند. در تمام آن روز و شب از صورت و دست های آن حضرت نور زردی مانند طلا ساطع می شد.
بانویی صدّیقه و بی نظیر در دختران امام حسن علیه السّلام
همان طور که پیش از این نیز اشاره نمودیم، امّ عبد الله فاطمه بنت الحسن علیه السّلام بانویی بود که تحت تربیت چند معصوم قرار داشت. یکی پدر بزرگوارش امام مجتبی علیه السّلام و دیگری عموی عزیزش حضرت سیّد الشّهدا علیه السّلام. از سوی دیگر همسری حجّت خدا و امام حق حضرت زین العابدین علیه السّلام نیز به عنوان سوّمین ولی خدا، در رشد و کمال این بانوی مطهّره تأثیر به سزائی داشت. علاوه بر این، هم جواری و مجالست با زینب کبری سلام الله علیها که خود دانش آموخته ی خدایی بود، بر مراتب علم و تقوای او می افزود. امّ عبد الله در این محیطِ رشد و بالندگی، چنان بالا رفت که امام صادق علیه السّلام در مورد ایشان فرمودند: «كَانَتْ‏ صِدِّيقَةً لَمْ‏ تُدْرَكْ‏ فِي آلِ الْحَسَنِ امْرَأَةٌ مِثْلُهَا/ او صدّیقه ای بود که در فرزندان امام حسن علیه السّلام زنی نظیر او یافت نمی شدم».
گرچه مقام عصمت این بانو –بنا به قول علمائی چون مرحوم علّامه ی مجلسی- برای ما ثابت نیست، ولی همین عبارت «صدّیقة» از سوی امام صادق علیه السّلام در مورد ایشان، مدال پُر افتخار و والائی است که بر صدق و راستی او در اعمال و گفتارش خبر می دهد. این در حالی است که لقب صدّیقه در قرآن در مورد حضرت مریم به کار رفته است. خدای متعال در آیه 75 از سوره ی مائده می فرماید: «مَا الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّيقَةٌ ...». مسيح فرزند مريم، فقط فرستاده (خدا) بود پيش از وى نيز، فرستادگان ديگرى بودند، مادرش، زن بسيار راستگويى بود.
همچنین در قرآن مجید صدّیقین در ردیف انبیاء و شهدا و صالحین نام برده شده اند. در سوره نساء آیه ی 69 آمده است: «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً». و كسى كه خدا و پيامبر را اطاعت كند، (در روز رستاخيز،) همنشين كسانى خواهد بود كه خدا، نعمت خود را بر آنان تمام كرده از پيامبران و صدّيقان و شهدا و صالحان و آن ها رفيق هاى خوبى هستند.
تصرّف در کائنات
یکی از کرامات آن بانوی بزرگوار جریانی است که امام باقر علیه السّلام در باره ی ایشان نقل نموده اند. امام باقر علیه السّلام می فرمایند: «کانَتْ اُمِّی قاعِدَةً عِنْدَ جِدارٍ فَتَصَدَّعَ الجِدارُ وَ سَمِعْنا هَدَّةً شَدیدةً فَقالَتْ بِیَدِها: لا وَ حَقِّ المُصْطَفی ما اَذِنَ اللّه ُ لَکَ فِی السُّقُوطِ، فَبَقِیَ مُعَلَّقاً فِی الْجوِّ حَتّی جازَتْهُ، فَتَصَدَّقَ أبی عَنْها بِمَائَةِ دِیْنارٍ/ مادرم کنار دیواری نشسته بود، ناگاه دیوار شکاف برداشت و صدای مهیبی به گوش رسید، مادرم با دستش اشاره کرد و گفت: نه، به حقّ مصطفی. خداوند به تو اجازه ی فرو افتادن ندهد. پس دیوار در هوا معلّق ماند، تا آن گاه که مادرم از کنار آن گذشت. پس پدرم (امام سجاد علیه السّلام) به سبب دفع آن خطر، صد دینار صدقه داد».
امام صادق علیه السّلام در جایی دیگر در باره ی جدّه ی خود امّ عبد الله می فرمایند: «کانَتْ مِمَّنْ آمَنَتْ و اتَّقَتْ و اَحْسَنَتْ و اللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ/ او از زنان مؤمنه، با تقوا و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد».
محدَّثه
یکی دیگر از فضائل این بزرگوار محدِّثه بودن ایشان است چراکه به نصّ روایات، مادران ائمّه حدّاقلّ در دوران حمل امام علیه السّلام، صدای ملائکه را می شنود و این جریان همان طور که قبلاً بیان گردید، در مورد مادر امام باقر علیه السّلام نیز صادق است. پس ایشان محدَّثه هستند یعنی در دوران بارداری امام باقر علیه السّلام ملائکه با او سخن گفته و آن بزرگوار صدای آن ها را می شنید.
حضور در کربلا و اسارت
یکی دیگر از فضائل والای این مخدّره، حضور ایشان به همراه عموی بزرگوارش حضرت ابا عبد الله علیه السّلام و همسر گرامی اش امام زین العابدین علیه السّلام در کربلا است. او همگام با زینب کبری علیها السّلام شاهد تمام مصائب کربلا بود و به چشم خود شهادت جانسوز شهدای روز عاشورا را می دید. در واقعه ی عاشورا در کنار امام و همسر بزرگوار خود و فرزند خردسالش امام باقر علیهما السّلام به سر می برد و طعم اسارت و شکنجه را با تمام وجود خویش درک می نمود. او در این راه استقامت و پایداری کرد تا در ابلاغ پیام عاشورا و واقعه ی کربلا، یار و یاور امام خود و عمّه ی سادات، عقیله ی بنی هاشم باشد.  
وفات
متأسّفانه قدرت ظاهری همواره به دست دشمنان خدا بوده و به سبب شرایط سخت و خفقانی که به واسطه ی غفلت و دنیا زدگی مردم و در نتیجه سلطه ی طاغوت ها و ظالمین به وجود آمده بود، بسیاری از حقائق در سراپرده ی تاریخ به صورت رازی باقی ماند. دشمنان نمی گذاشتند تا خبری از اولیاء خدا و تابعینشان به جائی درز کند و در همین راستا و در ادامه ی مظلومیّت خاندان عترت، خبر دقیقی از سال وفات و محلّ دفن امّ عبد الله فاطمه بنت الحسن علیه السّلام در دست نیست. آن چه مسلّم است آن است که همواره دشمنان خواسته اند تا نور خدا را خاموش سازند، ولی غافل از آن که نور خدا خاموش شدنی نیست و این نام محمّد و آل محمّد صلوات الله علیهم اجمعین است که تا قیامت بر جبین خلقت می درخشد و هدایتگر تشنگان حقیقت خواهد بود.
«يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ». [سوره صفّ/ آیه 8]
پی نوشت:
برگرفته از کتاب های: كشف الغمة في معرفة الأئمة (ط - القديمة) ج‏2 ص468/ الكافي (ط - الإسلامية) ج ‏1 ص469/ ناسخ التواریخ (زندگانی امام پنجم) ج1 ص8و9/ بنات المعصومین ص69 تا 71/ زنان اسوه (فاطمه بنت الحسن علیه السّلام) ص13 تا 28/ الفواطم من رائدات النساء ص75 تا 77/ دایرة المعارف تشیّع ج12 ص178و179/ منتهی الآمال ج2 ص171و172/ منتخب التواریخ ص415/ تراجم اعلام النساء ج2 ص298/ ریاحین الشریعه ج3 ص15/ hawzah.net/fa/Magazine/View/3992.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۲
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
متین
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۱:۵۶ - ۱۳۹۹/۱۱/۲۶
0
2
خدا به شما خیر دهد این بانو حقش بیشتر از این هاست خواص می شناسندش مثل باباش جزو خواص هستند التماس دعا
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۵:۲۱ - ۱۴۰۲/۰۱/۱۴
0
1
من یکی از ارزوهام اینه ایشون رو ببینم تو خواب یا اون‌دنیا
واقعا هیچ کسی مثل ایشون نبوده
تنها زنی که پدر و پدر شوهرش امام بودن اونم چه کسانی ...
بعد همسر و فرزند و نوه و ... همه امام بودن
من فک میکنم تاریخ خیانت کرده که از این بانو کم نوشته شده توی منابع
یا حداقل من پیدا نکردم
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: