خمس درآمد و حقوق

 

 

* پرسش 29. آیا به حقوق کارمندان دولت خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: آری، چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[1]
* پرسش 30. من کارمند دولت هستم و هر ماه حقوقم را به حساب جاری‌ام در بانک واریز می‌کنند. دو روز پیش از سر سال خمسی، حقوقم را به بانک ریخته‌اند و من از آن بی‌خبر بوده‌ام و ده روز پس از سال خمسی متوجّه شدم و اگر می‌دانستم آن را در نیازهای زندگی صرف می‌کردم، آیا به آن خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: به مجرّد واریز شدن به حساب بانکی، خمس تعلّق می‌گیرد؛ هر چند از آن باخبر نبوده باشید.[2]
تبصره. علم و جهل در تعلّق خمس به اموال، تأثیری ندارد.
* پرسش 31. اشخاصی که حقوق بگیر دولت هستند، آیا به مجرّد واریز شدن حقوق در حساب بانکی‌شان، در حالی که قبض نکرده‌اند و سال خمسی آنها برسد، بر آن خمس تعلّق می‌گیرد و یا این که تا قبض نشده، خمس آن واجب نیست؟
همه مراجع: به مجرّد واریز شدن به حساب بانکی، خمس تعلّق می‌گیرد؛ هر چند دریافت نکند.[3]

* پرسش 32. دانشجوی دبیری هستم. مبلغی به عنوان حقوق دریافت می‌دارم. آیا با گذشتن یک سال، باید خمس مبلغ اضافه را بپردازم یا نه؟
همه مراجع: آری، خمس دارد.[4]
 

* پرسش 33. آیا به درآمد دانشجویی که تحت تکفّل خانواده است، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: چنانچه از درآمد کسب تهیّه شده و یک سال از آن گذشته باشد، خمس دارد.[5]
تبصره. حکم سودهایی مانند هدیه، جایزه و... در بخش خمس هدیه خواهد آمد.
 

* پرسش 34. آیا به پولی که دانشگاه به عنوان بورسیه میدهد، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: آری، چنانچه تا سر سال خمسی  زیاد بیاید، خمس دارد.[6]
تبصره. دانشجویان بورسیه‌ی دبیری و غیره کسانی‌اند که چند سالی آموزش می‌بینند و در این مدّت حقوقی از سوی دانشگاه یا وزارتخانه‌ی مربوطه دریافت می‌کنند و تعهد می‌دهند که پس از پایان تحصیلات، در مقابل حقوق دریافت شده، خدمت کنند. این حقوق تفاوتی با سایر درآمدها ندارد؛ از این رو به آن خمس تعلّق می‌گیرد.
 

* پرسش 35. آیا به پولی که در مدّت تحصیل دانشگاه به عنوان کمک هزینه دریافت می‌شود، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: خیر، خمس ندارد.[7]
تبصره1. کمک هزینه تحصیلی وامی است که در مدّت تحصیل، به دانشجویان پرداخت می‌شود و اقساط آن چند سال بعد، باز پس گرفته می‌شود.
تبصره2. چنانچه کمک هزینه تحصیلی تا پس از پرداخت اقساط آن پس انداز شود، به اصل و سود آن خمس تعلّق می‌گیرد.
تبصره3. به سود حاصل از کمک هزینه تحصیلی، چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس تعلّق می‌گیرد.
 

* پرسش 36. آیا به حق الزحمه دانشجویی خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: آری، مبلغی که در مقابل کار و پژوهش دانشگاهی دریافت می‌شود - چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید- خمس دارد.[8]
 

* پرسش 37. به حقوق بازنشستگی کارمندان، چه زمانی خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع (به جز امام، سیستانی و وحید): حقوق بازنشستگی جزء درآمد  همان سال (بازنشستگی) محسوب می‌شود و اگر چیزی تا آخر سال از آن باقی بماند، خمس دارد.[9]
آیات عظام امام، سیستانی و وحید: چنانچه طبق قرارداد، باید پس از بازنشستگی حقوق را دریافت دارد، جزء درآمد سال محسوب می‌شود و اگر از مخارج سال زیاد آمد، خمس دارد. اما اگر در دوران خدمت مقداری از حقوق شخص کسر شده و بعد از زمان خدمت به او بدهند، فوراً خمس دارد.[10]
 

* پرسش 38. آیا خمس حقوقی که از سال قبل به تعویق افتاده و در سال جاری شده، فوراً باید پرداخت شود؟
همه مراجع (به جز تبریزی، سیستانی و وحید): خیر، حقوق معوقه جزء درآمد سال دریافت محسوب می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[11]
آیة‌الله تبریزی: اگر برای شخص خاص یا شرکت خصوصی کار کرده، باید در همان سال که کار کرده، خمس آن را بدهد و اگر برای دولت اجیر شده، جزء درآمد سال دریافت محسوب می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[12]
آیة‌الله سیستانی: آری، باید خمس آن فوراً پرداخته شود.[13]
آیة‌الله وحید: بنابر احتیاط واجب، خمس آن فوراً پرداخته شود.[14]
 

* پرسش 39. آیا به درآمد زنی که برای خود کسبی داشته و مخارج او را شوهر می‌دهد، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: آری، باید خمس آن را بدهد، ولی اگر مقداری از آن را در نیازهای زندگی خرج کرده باشد، تنها باید خمس باقی مانده را بدهد.[15]
 

 

* پرسش 40. آیا به حقوق خانواده شهید که از طرف بنیاد شهید پرداخت می‌شود - چنانچه سر سال زیاد بیاید- خمس تعلّق می‌گیرد؟
آیات عظام امام، خامنه‌ای و نوری: خیر، خمس  ندارد.[16]
آیات عظام بهجت، فاضل و مکارم: بنا بر احتیاط واجب خمس دارد.[17]
آیات عظام تبریزی و وحید: چنانچه مقدار آن زیاد و قابل توجّه باشد، خمس دارد.[18]
آیات عظام سیستانی و صافی: آری، خمس دارد.[19]
تبصره 1. حقوق خانواده شهیدان، درآمد نیست و در مقابل کار شمرده نمی‌شود؛ بلکه نوعی هدیه است. از این رو فتوای فقها درباره آن مختلف است.
تبصره 2. به سود حاصل از حقوق خانواده شهیدان - چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید- خمس تعلّق می‌گیرد.
تبصره 3. عبارت آیة‌الله نوری چنین است: اگر هدیه محسوب شود، خمس ندارد.

[1] - توضیح المسائل مراجع، م1752؛ نوری، توضیح المسائل، م1748 و خامنه‌­ای، اجوبه، س995؛ وحید،  توضیح المسائل، م1760.

[2] - خامنه‌­ای، اجوبه، س990؛ دفتر: همه مراجع.

[3] - نوری، استفتاءات، ج1، س273، دفتر: سیستانی، بهجت، مکارم، خامنه‌­ای، امام، تبریزی، صافی، وحید و فاضل.

[4] - توضیح المسائل مراجع، م1752؛ نوری، استفتاءات، ج2، س369؛ خامنه‌­ای،  اجوبه، س995؛ وحید، توضیح المسائل، م1760.

[5] - توضیح المسائل مراجع، م1757؛ نوری، توضیح المسائل، م1753؛ خامنه­‌ای، اجوبه، س996؛ وحید، توضیح المسائل، م1765.

[6] - توضیح المسائل مراجع، م1752؛ نوری، توضیح المسائل، م1748؛ خامنه­‌ای، اجوبه، س995 و وحید، توضیح المسائل، م1760.

[7] - امام، استفتاءات، ج1، س165؛ خامنه­‌ای، اجوبه، س974؛ مکارم، استفتاءات، ج2، س527؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س850، بهجت، توضیح المسائل، م1379؛ نوری، استفتاءات، ج2، س332؛ تبریزی، صراط النجاه، ج1، س1389؛ سیستانی، sistani.org، خمس؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س727؛ دفتر: وحید.

[8] - توضیح المسائل مراجع، م1752؛ نوری، توضیح المسائل، م1748؛ خامنه­‌ای، اجوبه، س995 و وحید، توضیح المسائل، م1760.

[9] - مکارم، توضیح المسائل، م1524، تبریزی، استفتاءات، س899، خامنه­ای، اجوبه، س871؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س864؛ دفتر: بهجت، صافی و نوری.

[10] - امام، استفتاءات، ج1، س130 و134؛ دفتر: سیستانی و وحید.

[11] - امام، استفتاءات،  ج1، س141؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س839؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س622؛ خامنه‌­ای، اجوبه، س898؛ دفتر: نوری، بهجت و مکارم.

[12] - تبریزی، استفتاءات، س867.

[13] - دفتر: سیستانی.

[14] - دفتر: وحید.

[15] - توضیح المسائل مراجع، م1757؛ نوری، توضیح المسائل، م1753؛ العروه الوثقی، ج2، م83؛ خامنه­‌ای، اجوبه، س997؛ دفتر: وحید.

[16] - امام، استفتاءات، ج1، س197؛ خامنه­‌ای، اجوبه، س949؛ نوری، استفتاءات، ج2، س353.

[17] - فاضل، جمع المسائل، ج1، س118؛ بهجت، توضیح المسائل، م1377؛ مکارم، استفتاءات، ج1، س335.   

[18] - تبریزی، توضیح المسائل، م1762؛ وحید، توضیح المسائل، م1761.

[19] - سیستانی، توضیح المسائل، م1723؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س629.