خمس سرمایه و ابزار

* پرسش 41. آیا به پولی که در بانک سپرده‌گذاری شده و از درآمد (سود) آن ارتزاق می‌شود، خمس تعلّق می‌گیرد؟
آیات عظام امام، سیستانی، فاضل و مکارم: اگر پول سپرده‌گذاری از درآمد کسب باشد، خمس دارد. {امّا در صورتی که} با پرداخت خمس (هر چند به صورت اقساط) نتواند زندگی خود را اداره کند، خمس ندارد.[1]
آیات عظام بهجت، تبریزی و نوری: اگر از درآمد کسب باشد، آن مقدار از پول سپرده که اداره‌ی زندگی به آن بستگی دارد، خمس ندارد؛ ولی به مقدار بیش از آن، خمس تعلّق می‌گیرد.[2]
آیات عظام خامنه‌ای، صافی و وحید: اگر پول سپرده‌گذاری از درآمد کسب باشد، خمس دارد و چنانچه نمی‌تواند با پرداخت خمس آن امرار معاش کند، می‌تواند با حاکم شرع دستگردان نماید.[3]
تبصره 1.  به سود حاصل از آن، خمس تعلّق می‌گیرد.
تبصره 2. پول سپرده‌گذاری نوعی سرمایه‌گذاری، محسوب می‌شود.
تبصره 3. اگر پول سپرده‌گذاری از راه هدیه، جایزه و مانند آن به دست آمده باشد، حکم اصل را دارد.[4]
خمس سرمایه
* پرسش 42. کسی که با سختی سرمایه‌ای را تهیّه کرده است که اگر خمس آن را بدهد با بقیه آن نمی‌تواند کاری را شروع نماید که با آن می‌خواهد امرار معاش کند آیا باید خمس این سرمایه را بدهد؟
آیات عظام امام، فاضل، سیستانی و مکارم: چنانچه با پرداخت خمس آن (هر چند به صورت اقساط)، نمی‌تواند امرار معاش کند، خمس ندارد.[5]
آیات عظام بهجت، تبریزی و نوری: آن مقدار از سرمایه که اداره زندگی به آن بستگی دارد، خمس ندارد؛ ولی به مقدار بیش از آن خمس تعلّق می‌گیرد.[6]
آیات عظام خامنه‌ای، صافی و وحید: خمس دارد، ولی می‌تواند با حاکم شرع دستگردان کند.[7]

 

* پرسش 43. خمس سرمایه (مثل زمین، مغازه، ماشین و...) را داده‌ام؛ پس از چند سال، قیمت آن افزایش پیدا کرده است. آیا به قیمت افزوده، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: آری، خمس دارد.[8]
تبصره. پاسخ یاد شده در جایی است که فروش آن ممکن و پول آن قابل دریافت باشد.

 

* پرسش 44. آیا سهامی که از سازمان بورس خریداری می‌کنیم، خمس دارد؟
همه مراجع: آری، سر سال باید خمس آن را بدهید؛ چون حکم سرمایه را دارد.[9]

 

* پرسش 45. اگر شریک من، خمس سهم و سرمایه خود ندهد، تکلیفم چیست؟ آیا ادامه شراکت با او جایز است؟
همه مراجع (به جز تبریزی و سیستانی): هیچ کدام نمی‌توانید در آن تصرف کنید و ادامه شراکت با او جایز نیست؛ مگر آن که از حاکم شرع اجازه بگیرید.[10]
آیات عظام تبریزی و سیستانی: اگر شما خمس سهم و درآمد خود را بدهید، می‌توانید در سرمایه مشترک تصرف کنید.[11]

 

* پرسش 46. آیا به تلفن سیار (موبایل) خمس تعلق می‌گیرد؟
همه مراجع: اگر در زندگی شخصی مورد نیاز و در شأن شخص باشد، خمس ندارد و چنانچه سرمایه کسب باشد و در این راه استفاده می‌شود، خمس دارد.[12]
تبصره. هر چند در رساله‌های عملیه واژه ((موبایل)) نیامده است؛ ولی قاعده‌ای که بیان کرده‌اند، بر آن نیز تطبیق می‌شود.

 

* پرسش 47. آیا به مطب و کلینیک خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: چنانچه از درآمد کسب تهیّه شده باشد، خمس دارد.[13]
تبصره 1. مطب و مغازه و... جزء سرمایه محسوب می‌شود.
تبصره 2. فرض مسأله در جایی است که با پرداخت خمس سرمایه، می‌تواند امرار معاش کند. در غیر این صورت حکم آن در عنوان سرمایه مورد نیاز آمده است.

 

* پرسش 48. آیا به وسایل کار دندانپزشکی خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: چنانچه از درآمد کسب تهیّه شده باید، خمس دارد.[14]
تبصره 1. ابزار کار جزء سرمایه محسوب می‌شود.
تبصره 2. فرض مسأله در جایی است که با پرداخت خمس ابزار کار، می‌تواند امرار معاش کند. در غیر این صورت حکم آن خواهد آمد.

 

[1] - العروة الوثقی، ج2، م59؛ مسائل، ج1، س708؛ مکارم، استفتائات، ج2، س543؛ سیستانی، المسائل المنتخبه، م588؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج1، م1213.
[2] - نوری، استفتائات، ج1، س271؛ تعلیقه تبریزی، م32؛ تبریزی، استفتائات، س948 و بهجت، توضیح المسائل، م1401.
[3] - دفتر: خامنه‌ای، صافی و وحید.
[4] - ر.ک: عنوان هدیه.
[5] - امام، استفتائات، ج1، س35، مکارم، استفتائات، ج2، س543؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س765؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج1، م1219؛ سیستانی، المسائل المنتخبه، م588.
[6] - نوری، استفتائات، ج1، س271؛ توضیح المسائل، م1401؛ تبریزی، التعلیقه علی منهاج الصالحین، کتاب الخمس، م32.
[7] - دفتر: خامنه‌ای، صافی و وحید.
[8] - امام، تحریرالوسیله، ج2 م8؛ اجوبه، س858؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج1، م1213؛ تبریزی، استفتائات، س872؛ العروه الوثقی، ج2، م53؛ نوری، استفتائات، ج1، س275؛ وسیله النجاه، ج1، 1380؛ دفتر: صافی و وحید.
[9] - دفتر: همه مراجع.
[10] - توضیح المسائل مراجع، م1793؛ وحید، توضیح المسائل، م1810؛ دفتر: خامنه‌ای.
[11] - توضیح المسائل مراجع، م1793.
[12] - العروة الوثقی، ج2، م61؛ توضیح المسائل مراجع، م1775؛ نوری، توضیح المسائل، م 1771؛ اجوبه، س923.
[13] - امام، تحریر الوسیله، ج1، کتاب الخمس، م13؛ مکارم، تعلیقات علی العروة الوثقی، م59؛ نوری، التعلیقات علی کتاب العروة الوثقی، م59؛ خامنه‌ای، اجوبه، س951؛ بهجت، توضیح المسائل، م1401؛ وحید، توضیح المسائل، م1804.
[14] - خامنه‌ای، اجوبه، س971؛ العروه الوثقی، ج2، کتاب الخمس، م59 و62؛ بهجت، توضیح المسائل، م1401.