فواید ازدواج

ازدواج سنتِ دیرینه اجتماعی است که از آغاز زندگی بشر بوده و هست.
پیمانی است مقدّس که در بین تمام اقوام و مللِ مذهبی و غیر مذهبی وجود داشته و دارد. در این پیمان مقدّس، زن و مرد، زندگی مشترکی را تأسیس می‌کنند و پیمان می‌بندند که یار و غم‌خوار هم باشند.
ازدواج برای انسان‌ها نیازی طبیعی است که از آفرینش ویژه آنها سرچشمه می‌گیرد؛ چنان‌که انسان به آب و غذا نیاز دارد، در سنین مخصوصی به ازدواج هم نیاز پیدا می‌کند. هر یک از دختر و پسر در سنین بلوغ احساس می‌کنند که جنس مخالف را دوست دارند و خواستار وصال یک‌دیگرند.
ازدواج خواسته‌ای طبیعی است که همه جوامع بشری و ادیان آسمانی بر آن صحه نهاده‌اند. مخصوصاً دین اسلام پیروان خود را به ازدواج دعوت نموده و از عزوبت بر حذر می‌دارد. ازدواج از دیدگاه اسلام امری مستحب و در بعضی موارد واجب می‌باشد و اگر با قصد قربت انجام بگیرد عبادت نیز محسوب می‌شود. پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار(ع)، درباره‌ی ازدواج تأکید و سفارش فراوان کرده‌اند. از باب نمونه:
رسول خدا(ص) فرمود: «هیچ بنایى در اسلام بنیان‏گذارى نشده كه نزد خدا محبوب‏تر از ازدواج باشد.»[1]
امیرالمؤمنین(ع) فرمود: تزویج کنید زیرا رسول خدا(ص) فرمود: «هركس كه دوست دارد از سنت من پیروى كند به درستى كه سنت من تزویج است.»[2]
حضرت صادق(ع) فرمود: «دو ركعت نمازى كه انسان متأهل مى‏خواند ثوابش بیشتر از هفتاد ركعتى است كه انسان مجرد مى‏خواند.»[3]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «دو ركعت نمازى كه متأهل مى‏خواند افضل است از این كه مرد غیر متأهل شب‏ها نماز و روزها روزه بگیرد.»[4]
رسول خدا(ص) فرمود: «بدترین مردگان شما مجردها هستند.»[5]
رسول اکرم فرمود: «بیشتر اهل جهنم افراد غیر متأهل هستند.»[6]
علاقه به زن وتشکیل خانواده به نظر اسلام از علائم ایمان به شمار رفته است.
حضرت صادق(ع) فرمود: «از اخلاق پیامبران محبّت به زن‏هاست.[7]»
همان بزرگوار فرمود: «گمان نكنم كسى به ایمانش افزوده شود، جز این كه محبّتش به زن‏ها زیاده خواهد شد.»[8]
باز ایشان فرمود: «بیشتر خوبى‏ها در زنان است.»[9]
ممکن است بعضی از این قبیل احادیث تعجب کنند و پیش خود بگویند:
پیامبران و ائمه معصومین برتر از آنند که زن را دوست بدارند و به آن اظهار علاقه نمایند. ولی باید به این نکته توجه داشته باشند که پیامبران و ائمه معصومین مانند سایر انسان‌ها بشرند و از لذایذ جسمانی مانند خوردن و آشامیدن و نکاح لذّت می‌برند و تارک آنها نیستند، لیکن فریفته‌شان نمی‌شوند و آن را هدف زندگی نمی‌دانند بلکه هدف عالی‌تری را تعقیب می‌نمایند. آن بندگان خاص الهی حتی خوردن و آشامیدن و نکاح را نیز در طریق عبودیت و برای اطاعت از فرمان‌های الهی قرار می‌دهند. پیامبران بشرند و مانند سایر انسان‌ها زندگی می‌کنند و از لذایذ و نعمت‌های خدا بهره می‌گیرند ولی از طریق وحی با خدا ارتباط دارند و به لحاظ معصوم بودن از ارتکاب خطا و گناه به دور هستند و همین است امتیاز آنها بر سایرین.

ازدواج و تأسیس کانون زندگی مشترک خانوادگی یکی از بهترین و مهم‌ترین رسوم اجتماعی انسان‌هاست که از فطرت و آفرینش ویژه آنها مایه می‌گیرد. سنتی است بسیار مقدس و مفید که مورد قبول انسان‌ها در طول تاریخ بوده است. ازدواج از ضروریات زندگی انسان‌ها به شمار می‌رود و ترک آن، امری غیر متعارف و خروج از سنت اجتماعی محسوب می‌شود.
ازدواج اگر با اندیشه و طبق معیارهای صحیح انجام بگیرد فواید و منافع مهمی دربر دارد که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌شود:

دختر و پسر، قبل از ازدواج، جزء خانواده‌ی پدر و مادر و تابع آنان محسوب می‌شوند، طبعاً خواهان استقلالند، ولی از این حق مشروع محرومند. غالباً محصول کسب و کارشان صرف خانواده می‌شود که خود نیز از آن ارتزاق می‌کنند. در تصمیم‌گیری‌ها استقلال ندارند و ناچارند ازقوانین و ضوابطی که به وسیله‌ی پدر و مادر بر خانواده حاکمیت دارد، پیروی نمایند. اما با ازدواج، زندگی دختر و پسر دگرگون می‌شود و شکل جدیدی به خود می‌گیرد و استقلال می‌یابد. در این زندگی جدید، دختر و پسر زن و شوهر می‌شوند و یک واحد کوچک اجتماعی را تشکیل می‌دهند. مسئولیت می‌پذیرند و به استقلال می‌رسند. زندگی آنها هدفدار می‌شود و محصول کسب و کار و جدیتشان به واحد خانواده نوبنیاد تعلق دارد. مسئولیت اداره‌ی خانواده جدید را به عهده می‌گیرند و خود تصمیم گیرنده می‌شوند و بدین وسیله زندگی جدیدی را آغاز می‌کنند.

یکی از ویژگی‌ها و نیازهای طبیعی انسان، انس و مودّت و الفت است.
تنها زندگی کردن بسیار دشوار و دردناک است. انسان، به انسان دیگری نیاز دارد که امین و درست‌کار و غم‌خوار و مهربان و راز نگه‌دار باشد تا با او انس بگیرد و درد دل کند و رازهایش را در میان بگذارد و از تسلیت‌ها و دلجویی‌ها و غم‌خواری‌هایش بهره‌مند گردد و بدین وسیله آسودگی و آرامش خاطر پیدا کند. به دوست مخلص و مطمئنی نیاز دارد تا مودت‌های خالصانه‌اش را نثار وی کند، و او هم از ایثارِ محبت نسبت به او دریغ نورزد.
بهترین فردی که می‌تواند این نیاز طبیعی را تأمین کند همسر است، چه زن باشد و چه شوهر. همه محبت‌ها و دوستی‌ها موقت و محدود می‌باشند جز دوستی و محبت بین زن و شوهر که دائم و غیر محدود است، چون یک واحد را تشکیل می‌دهند و هدف مشترک دارند و بیش از هر فرد دیگری به یک دیگر نیازمندند. آرامش و آسودگی که در اثر ازدواج حاصل می‌شود آن قدر مهم است که خداوند متعال آن را یکی از آیات بزرگ خویش معرفی نموده و می‌فرماید:
«یكى از آیات الهى این است كه براى شما از جنس خودتان جفتى را بیافرید تا با او انس بگیرید و آرامش بیابید و در بین شما دوستى و مهربانى قرار داد و در این امر براى افرادى كه اهل تفكر باشند آیات و نشانه‏ هایى وجود دارد.»[10]
در این آیه، آسودگی و آرامش نفس بزرگ‌ترین نتیجه‌ی ازدواج معرفی شده است و واقعاً هم‌چنین است. درست است که در ازدواج منافع دیگری از جمله ارضای غریزه‌ی جنسی وجود دارد، ولی بزرگ‌ترین و ارزنده‌ترین فایده، همان آرامش خاطر و آسودگی و دل گرمی است که برای زن و مرد در اثر ازدواج حاصل می‌شود. به همین جهت می‌توان گفت بهترین نعمتی که نصیب انسان می‌شود همسر شایسته است.
حضرت امام رضا(ع) فرمود: «بنده‌ی خدا به فایده‏اى دست نمى‏یابد كه بهتر از همسر شایسته باشد؛ همسرى كه وقتى او را مى‏بیند شادمانش گرداند و در غیابش از نفس خود و مال او نگه دارى كند.»[11]

در اثر ازدواج، غریزه‌ی جنسی که یکی از غرایز نیرومند انسانی است در مسیر طبیعی خود قرار می‌گیرد و انسان از انحراف و گناه مصون می‌ماند. این غریزه اگر درست هدایت شد و در مسیر واقعی و طبیعی قرار گرفت نه تنها زیان بخش نیست، بلکه فواید فراوانی هم دارد. ولی اگر وسیله‌ی مشروع برایش فراهم نشد ممکن است انسان را از مسیر طبیعی خارج سازد و به گناه و انحراف آلوده سازد، و تنها وسیله‌ی طبیعی و مشروع ارضای این غریزه، ازدواج و تشکیل خانواده است. در صورتی که انسان ازدواج کرده باشد و وسیله‌ی مشروع ارضای غریزه‌ی جنسی را در اختیار داشته باشد، بعد از آن با نیروی ایمان می‌تواند عفت خویش را نگه دارد و دامنش را از زنا، لواط، استمناء و نگاه کردن به نامحرم محفوظ بدارد. اما برای کسی که ازدواج نکرده، تسلط بر نفس و کنترل غریزه‌ی جنسی بسیار دشوار است. بنابراین، ازدواج را می‌توان عاملِ مهم حفظ دین معرفی کرد، در احادیث به این مطلب اشاره شده است.
برای نمونه، از رسول خدا(ص) این سه حدیث را می‌آوریم: «هر كس ازدواج كرد نصف دینش را حفظ كرده است.»[12]
ـ «هركس كه مى‏خواهد پاك و پاكیزه خدا را ملاقات نماید باید ازدواج كند.»[13]
ـ «اى گروه جوانان هر یك از شما كه مى‏تواند ازدواج كند، در این باره اقدام نماید، زیرا به وسیله ازدواج مى‏توان چشم و دامن را از گناه بازداشت و هركس كه توانایى ازدواج را ندارد روزه بگیرد، زیرا روزه از شهوت مى‌كاهد.»[14]
ـ «هركس كه در آغاز جوانى ازدواج كند شیطانى كه مأمور اوست فریاد مى‏زند: واویلا! دو ثلث دینش را از دست بردِ من حفظ كرد و در ثلث دیگر نیز تقوا را رعایت كند.»[15]

ارضای صحیح و به موقع غریزه‌ی جنسی و ترشح معتدل بیضه‌ها برای سلامت جسم و جان آدمی ضرورت دارد، و ترک آن باعث پاره‌ای از بیماری‌های روانی و گاهی جسمانی می‌شود. اگر غریزه‌ی جنسی به موقع و از طریق طبیعی و صحیح ارضا نشد ممکن است، امراضی از قبیل، ضعف اعصاب، اضطراب، افسردگی، یأس، دلمردگی، دلهره، پژمردگی، تشنج، تندخویی، بدبینی، گوشه‌گیری و گاهی زخم معده و سوء هاضمه و سردرد، را به همراه داشته باشد. راه طبیعی و مشروع ارضای غریزه‌ی جنسی ازدواج است و راه‌های دیگر غیرطبیعی ‌هستند و انحراف و گناه محسوب می‌شوند و آثار شوم و خطرناکی را به دنبال خواهند داشت. بنابراین هرکس که به سلامت جسم و جان خویش علاقه دارد باید در اولین فرصت ازدواج کند.

یکی از ثمرات بزرگ ازدواج، وجود فرزند و تولید و ابقای نسل آدمی است. تولید و تکثیر نسل را نباید کوچک و بی‌اهمیت شمرد، زیرا هدف آفرینش جهان، وجود انسان و پرورش و تکامل اوست. تولید و پرورش انسان‌های خداپرست و موحّد و نیکوکار و صالح، مطلوب خدای جهان آفرین است. از دیدگاه اسلام وجود فرزند صالح، برای پدر و مادر عملِ صالح محسوب می‌شود که در سعادت دنیا و آخرت آنها مؤثر خواهد بود. وجود فرزند، پدر و مادر را دل‌گرم و هدف‌دار می‌کند و به زندگی صفا و حرکت و رونق می‌دهد. وجود فرزند یکی از ثمرات ازدواج است، از همین‌رو، تولید و تکثیر نسل در احادیث یکی از اهداف ازدواج یاد شده است.
رسول خدا(ص) فرمود: «تزویج كنید تا صاحب فرزند شوید و بر تعداد شما افزوده شود، زیرا من در قیامت با امت‏هاى دیگر به كثرت شما مباهات مى‏كنم؛ حتى به وسیله‌ی فرزندى كه ساقط شده است.»[16]
باز ایشان فرمود: «چه مانع دارد که مؤمن برای خود همسری برگزیند، شاید خدا فرزندی به او عطا کند که با گفتن کلمه‌ی لا اله الا اللّه زمین را سنگین نماید.»[17]

ازدواج از دیدگاه اسلام امری است مقدس و ارزش‌مند و در صورتی که با قصد قربت انجام بگیرد عبادت محسوب می‌شود و پاداش اخروی دارد. به علاوه، انسانِ مؤمن، در صورتی که همسر مؤمن و موافقی داشته باشد، می‌تواند در طریق انجام وظیفه، از تشوق‌ها و ترغیب‌ها و رهنمودها و کمک‌های همسرش بهره‌مند گردد و در راه عبادت و انجام عمل صالح و سیر و سلوک الی الله از تعاون و همکاری‌های او استمداد جوید. بنابراین، همسر مؤمن و شایسته یکی از نعمت‌های بزرگ الهی است که برای دنیا و آخرت انسان سودمند خواهد بود.
ابوذر غفاری به رسول خدا عرض کرد: آیا ممکن است که ما از نزدیکی با همسرانمان لذت ببریم و در عین حال پاداش اخروی هم داشته باشیم؟! حضرت فرمود: «اگر همین عمل را غیرمشروع انجام مى‏دادى آیا گناه‏كار نبودى؟ عرض كرد: آرى، حضرت فرمود: پس اگر از طریق مشروع باشد اجر و پاداش خواهى داشت.»[18]
رسول خدا(ص) فرمود: «یكى از عوامل سعادت انسان همسر شایسته است.»[19]

ازدواج و تأسیس کانون خانواده برای سلامت و امنیت و سعادت اجتماع نیز سودمند و ضروری است. اگر بنیاد خانواده‌ها مستحکم باشد و جوان‌ها به موقع ازدواج کنند و به کانون گرم خانواده دلبسته باشند به‌طور محسوس از فساد، ولگردی، بی‌بندوباری، طغیان، قتل و سرقت، جنایت و ناامنی، و تجاوز و انحراف و اعتیاد و خودکشی کاسته خواهد شد، زیرا چنان‌که آمار نشان می‌دهد اکثر این امور از افرادی سر می‌زند که از وجود کانون گرم خانوادگی محرومند.

مهم‌ترین فایده‌ی ازدواج لذت‌جویی‌های مشروع جنسی است. انواع لذت‌هایی که با چشم یا لمس و تماس بدنی، یا آمیزش جنسی و حتی به وسیله‌ی قوه‌ی سامعه تحصیل می‌شود، لذت‌های جنسی هستند که از همه لذایذ جسمانی برتر و بالاترند. کام‌یابی‌های جنسی زیباترین و شیرین‌ترین لذایذ است؛ به ویژه در زمان جوانی و طغیان شهوت و همراه با عشق باطنی. ارضای نیروی جنسی یک نیاز طبیعی و انگیزه‌ی اصلی ازدواج است. لذت‌جویی‌های جنسی را نمی‌توان و نباید ناچیز شمرد، زیرا در استحکام بنیاد زناشویی نقش مهمی را ایفا می‌کند. اسلام عمل جنسی را نه تنها منفور نمی‌داند بلکه سنت و عبادت می‌شمارد.
رسول خدا(ص) فرمود: «روشنى چشم من در نماز و لذتم در زنان است.»[20]

1- دو حدیث درباره اهمیت و تأکید ازدواج بیان کنید.
2- چرا ازدواج را می‌توان عاملِ مهم حفظ دین معرفی کرد؟
3- پاره‌ای از فواید و منافع مهم ازدواج (در صورتی که با اندیشه و طبق معیارهای صحیح انجام گیرد) را بیان کنید.(سه مورد)

 

[1]. وسائل، ج 14، ص 3: «ما بنى بناء فى الاسلام احبّ الى الله من التزویج».
[2]. همان، ص 6: «تزوّجوا فانّ رسول‏الله(ص) قال: من احبّ ان یتّبع سنّتى فانّ من سنّتى التزویج».
[3]. همان، ص 6: «ركعتان یصلّیهما المتزوّج افضل من سبعین ركعة یصلّیها عزّب».
[4]. همان، ص 7: «ركعتان یصلّیهما متزوّج افضل من رجل عزّب یقوم لیله و یصوم نهاره».
[5]. همان، ص 7:« رذال موتاكم العزّاب».
[6]. همان، ص 8: «اكثر اهل النار العزّاب».
[7]. همان، ص 9: «من اخلاق الانبیاء حبّ النساء».
[8]. همان: «ما اظن رجلاً یزداد فى الایمان الّا ازداد حباً للنساء».
[9]. همان، ص 11: «اكثر الخیر فى النساء».
[10]. روم( 30) آیه 21: «وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَیها وَجَعَلَ بَینَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِى ذ لِكَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَكَّرُونَ».
[11]. وسائل الشیعه، ج 14، ص 22: «ما افاد عبد فائدة خیراً من زوجة صالحة اذا رآها سرّته و اذا غاب عنها حفظته فى نفسها و مالها».
[12]. همان، ص 5: «من تزوّج احرز نصف دینه».
[13]. همان، ص 6: «من احبّ ان یلقى الله طاهراً مطهّراً فلیلقه بزوجة».
[14]. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 531: «یا معشر الشباب من استطاع منكم الباه فلیتزوج فانّه اغضّ للبصر و احسن للفرج و من لم یستطع فلیصم فانّ الصوم له وجاء».
[15]. همان، ص 530: «ما من شابّ تزوّج فى حداثة سنّه الّا عجّ شیطانه، یقول یا ویلاه! عصم هذا منّى ثلثى دینه فلیتّقِ الله فى الثلث الباقى».
[16]. بحارالانوار، ج 103، ص 220: «تناكحوا تكثروا فانّى اباهى بكم الامم یوم القیامة ولو بالقسط».
[17]. وسائل الشیعه، ج 14، ص 3: «ما یمنع المؤمن ان یتّخذ اهلاً لعلّ الله یرزقه نسمة تثقل الارض بلااله الّا الله».
[18]. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 531: «أنلذّ یا رسول الله! و نوجر؟ قال: أرأیت لو وضعته فى حرام أكنت تأثم؟ قال: نعم. قال: فكذلك توجر فى وضعك فى الحلال».
[19]. وسائل الشیعه، ج 14، ص 23: «من سعادة المرء الزوجة الصالحة».
[20]. همان، ص 23: «جعل قرة عینى فى الصلاة و لذتى فى النساء».

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

آیت الله ابراهیم امینی