کد مطلب: ۵۴
تعداد بازدید: ۳۰۸۰
تاریخ انتشار : ۱۸ خرداد ۱۳۹۴ - ۱۹:۰۷
معرفی مفاخر شیعه/4
شيخ طوسى در معرفى شيخ صدوق مى‏ گويد:« او دانشمندى جليل القدر و حافظ احاديث بود. از احوال رجال، كاملا آگاه و در سلسله احاديث، نقّادى عالى مقام به شمار مى‏ آمد. بين بزرگان قم، از نظر حفظ احاديث و كثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سيصد اثر تاليفى از خود به يادگار گذاشته است.»
شیخ صدوق

ولادت‏

محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به‏«شيخ صدوق»، در سال 305 هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهرقم‏ ديده به جهان گشود.(سالهاى 306 و 307 نيز براى ولادت شيخ ذكر شده است، امّا آن چه مسلّم است این است که او قبل از تاریخ 311 هجری قمری به دنیا آمده است).

شيخ طوسى جريان ولادت وى را چنين نقل نموده: على بن بابويه با دختر عموى خود ازدواج كرده بود؛ ولى از او فرزندى به دنيا نيامد. او در نامه‏اى از حضور شيخ ‏ابو القاسم، حسين بن روح (از نوّاب خاصّ امام زمان علیه السّلام در دوران غیبت صغری)‏ تقاضا كرد تا از محضر حضرت ‏بقية الله‏ عجل الله تعالى فرجه بخواهد براى او دعا كند تا خداوند اولاد صالح و فقيه به او عطا نمايد.

پس از گذشت مدّتى از ناحيه آن حضرت اين گونه جواب رسيد:« تو از اين همسرت صاحب فرزند نخواهى شد؛ ولى به زودى كنيزى ديلميه نصيب تو مى‏ شود كه از او داراى دو پسر فقيه خواهى گشت.» شيخ صدوق نيز، جريان ولادت خود را كه با تقاضاى كتبى پدرش از محضر امام زمان‏ عجل الله تعالى فرجه و دعاى آن حضرت بوده، در كتاب‏ كمال الدين‏ به صورت حديث آورده و مى‏ افزايد: هرگاه ابو جعفر محمد بن على الاسود مرا مى ‏ديد كه براى فرا گرفتن علم و دانش به محضر استاد مى ‏روم به من مى ‏فرمود:« اين ميل و اشتياق به علم و دانش كه در تو وجود دارد مايه شگفتى نيست؛ زيرا تو به دعاى امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف متولّد شده‏ اى.

القاب او

صاحبان کتب رجال از جمله شیخ طوسی و نجاشی، وی را «رئیس المحدّثین» و «صدوق الطّائفه» گفته اند. مامقانی در تنقیح المقال و مرحوم حاج شیخ عبّاس قمی در کنی و الالقاب و تحفة الاحباب، از وی به «وجه الطایفة المستحفظه» و «الصّدوق فیما یرویه عن الائمة الطّاهرین علیهم السّلام» یاد کرده اند.

پدر بزرگوارش

پدر بزرگوارش، على بن حسين بن بابويه قمى، از برجسته‏ ترين علما و فقهاى بزرگ زمان خود بود. در آن روزگار، با آن كه عالمان و محدّثان بسيارى در قم مى‏ زيستند، پرچم هدايت و مرجعيّت فتوا بر دوش اين عالم عابد و محدّث زاهد و صاحب كرامات، يعنى على بن بابويه( پدر شيخ صدوق) بوده است. او دكّه‏ اى كوچك در بازار قم داشت كه از راه كسب و تجارت و در نهايت زهد و عفاف، امرار معاش مى ‏كرد و ساعاتى از روز را نيز در منزل خود به تدريس و تبليغ احكام و نقل روايات مى ‏پرداخت.

شخصيت علمى‏

شيخ صدوق از بزرگترين شخصيت‏ هاى جهان اسلام و از برجسته‏ ترين چهره‏ هاى درخشان علم و فضيلت است. او كه نزديك به عصر ائمه‏ عليهم السّلام مى ‏زيست، با جمع ‏آورى روايات ‏اهل بيت‏ عليهم السّلام و تاليف كتاب ‏هاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم ‏نظيرى به اسلام و تشيّع كرد.

شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت نمود. او در سن 22 يا 23 سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع گفت. از آن پس وظيفه سنگين نشر احاديث‏ آل محمد صلّى الله عليهم اجمعين و هدايت امّت به عهده وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد. نخستین مکان سکونت او شهر قم بود و شهر قم در آن هنگام از مراکز بزرگ علم فقه و حدیث و مجمع فقها و محدّثین نامی اسلام بوده است.

شیخ صدوق با هوشیاری و حافظه و علاقه ای وافر در محضر دانشمندان این شهر حاضر می شد و از آنان کسب فیض می کرد. وی از آن جا که نسبت به جمع و تدوین حدیث شوقی وافر و استعدادی خداداد داشته، هر گاه خبر از وجود محدّث و فقیهی در شهر و دیاری می یافت، به سوی او حرکت می کرد تا از وی استماع حدیث نماید. او بدین منظور به غالب شهرهای ایران از قبیل: ری، نیشابور، مشهد، بلخ، سرخس، فرغانه، سمرقند، اشروسنه، همدان، بغداد و کوفه که در آن زمان مرکز بزرگ علوم فقه و حدیث و دیگر معارف اسلامی بوده است، سفرها کرده و احادیث و روایاتی جمع آورده است. وی در حقیقت به تنهائی یک مکتب علوم اسلامی سیّار به شمار می آمده است.

سخن بزرگان‏

شيخ طوسى در معرفى شيخ صدوق مى‏ گويد:« او دانشمندى جليل القدر و حافظ احاديث بود. از احوال رجال، كاملا آگاه و در سلسله احاديث، نقّادى عالى مقام به شمار مى‏ آمد. بين بزرگان قم، از نظر حفظ احاديث و كثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سيصد اثر تاليفى از خود به يادگار گذاشته است.»

رجالى كبير، نجاشى، چنين مى‏ نويسد:«ابو جعفر(شيخ صدوق) ساكن رى، فقيه و چهره برجسته شيعه در خراسان است، او به بغداد نيز وارد شد و با اين كه در سن جوانى بود همه بزرگان شيعه از او استماع حديث مى‏ كردند».

علّامه بحرانى مى‏ گويد: «جمعى از اصحاب ما، از جمله علّامه در «مختلف»، شهيد در «شرح ارشاد» و سيّد محقق داماد، روايات مرسله صدوق را صحيح مى‏ دانند و به آن ها عمل مى كنند؛ زيرا همان گونه كه روايات مرسله ابن ابى عمير پذيرفته شده، روايات مرسله صدوق هم مورد قبول واقع شده است.»‏‏

تاليفات‏

تاليفات فراوان و گوناگون وى در علوم و فنون مختلف اسلامى، هر كدام گوهرى تابناك و گنجينه ‏اى پايان ناپذير است كه هم اكنون نيز با گذشت بيش از يك هزار سال از تاريخ تاليف آن ها، به جاى فرسودگى و بى‏ رونقى، روز به روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده شده و جايگاهى بس رفيع و والا يافته‏ اند و در صدر قفسه كتابخانه‏ ها و در سينه فقها و دانشمندان جاى دارند.

از جمله تأليفات ايشان است:

1-من لا يحضره الفقيه‏ 2-مدينة العلم‏ 3-كمال الدين و تمام النعمة 4-التوحيد 5-الخصال‏ 6-معاني الأخبار

7-عيون أخبار الرضا عليه السّلام‏ 8-الأمالي‏ 9-المقنع في الفقه‏ 10-الهداية بالخير 11-علل الشّرایع و...

وفات

اين عالم بزرگ و آخرين بازمانده خاندان صدوق، پس از عمرى طولانى و پر بركت در سال 381 هجرى ديده از جهان فانى فرو بست و به سراى باقى شتافت.

پی نوشت ها

بر گرفته از کتابشناسی نرم افزار جامع الاحادیث نور 5/3 و مجله معارف اسلامی (سازمان اوقاف)، فروردین 1347، شماره 5، از صفحه61 تا 68.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

مسلم زکی زاده

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: