اگر در جایی که باید نماز را بلند بخواند، عمداً آهسته بخواند یا در جایی که باید آهسته بخواند، عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است؛ ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد، صحیح است. واجبات نماز
قرائت
خواندن حمد و یک سوره‌ی دیگر در رکعت اول و دوم نماز و خواندن حمد (بدون سوره) یا تسبیحات اربعه در رکعت سوم و چهارم را «قرائت» گویند.
سوره حمد
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
اَلْحَمْدُلِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ * اَلرَّحْمنِ الرَّحیمِ * مالِکِ یَوْمِ الدّینِ * إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ * إِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ * صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ * غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالّینَ *
در رکعت اول و دوم نماز باید پس از حمد، سوره دیگری از قرآن، خوانده شود؛ مثلاً سوره‌ی «توحید»:
بِسْمِ اللهِ ا لرَّحْمنِ ا لرَّحیمِ
قُلْ هُوَ اللهُ اَحَدٌ * اَللهُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یوُلَدْ * وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ *
و در رکعت سوم و چهارم نماز، باید سوره‌ی حمد، یا سه مرتبه تسبیحات اربعه خوانده شود و اگر یک مرتبه هم بخواند کافی است.[۱]
تسبیحات اربعه
«سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُلِلَّهِ وَ لا الهَ الَّا اللهُ وَاللهُ اَکْبَر»
احکام قرائت
قرائت رکعت سوم و چهارم نماز باید آهسته خوانده شود، ولی حکم حمد و سوره در رکعت اول و دوم نماز به این شرح است:[۲]
| نماز | نمازگزار | حکم |
| ظهر و عصر | مرد و زن[۳] | باید آهسته بخوانند |
| مغرب، عشاء، صبح | مرد | باید بلند بخواند |
| زن | اگر نامحرم صدای او را نمی‌شنود، می‌تواند بلند بخواند و اگر می‌شنود، بنابر احتیاط واجب باید آهسته بخواند |
۲. اگر در جایی که باید نماز را بلند بخواند، عمداً آهسته بخواند یا در جایی که باید آهسته بخواند، عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است؛ ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد، صحیح است.[۴]
3. اگر در بین خواندن حمد و سوره بفهمد اشتباه کرده است (مثلاً می‌بایست بلند بخواند ولی آهسته خوانده است)، لازم نیست مقداری را که خوانده، دوباره بخواند.[۵]
4. انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که اصلاً نمی‌تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می‌تواند بخواند و احتیاط مستحب[۶] است که نماز را به جماعت به جا آورد.[۷]
5. اگر انسان، کلمه‌ای را صحیح بداند، (مثلاً کلمه «عَبْدُهُ» را در تشهد «عَبدَهُ» می‌داند، و درنماز همانطور بخواند، و بعد بفهمد غلط خوانده است، لازم نیست[۸] دوباره نماز را بخواند.
۶. در این موارد نمازگزار نباید در رکعت اول و دوم، سوره بخواند و تنها به خواندن حمد اکتفا کند:
ـ وقت نماز تنگ باشد.
ـ ناچار باشد که سوره نخواند؛ مثلاً بترسد که اگر سوره را بخواند دزد یا درنده، یا چیز دیگری به او صدمه بزند.[۹]
۷. در تنگی وقت، باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید.[۱۰]
بعضی از مستحبات قرائت
1. در رکعت اول پیش از حمد بگوید: «اَعوُذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیم».
2 .در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» را بلند بگوید.
3.حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند؛ یعنی آن را به آیه بعد نچسباند.
4.در حال خواندن حمد و سوره به معنای آن توجه داشته باشد.
5.در تمام نمازها در رکعت اول، سوره‌ی «اِنَّا اَنْزَلْناهُ» و در رکعت دوم سوره «قُلْ هُوَاللهُ اَحَدٌ» را بخواند.[۱۱]
ذکر
یکی از واجبات رکوع و سجده ذکر است؛ یعنی گفتن «سُبحانَ الله» یا «الله اکبر» و مانند آن، که تفصیل هر یک خواهد آمد.
خلاصه‌ی درس
۱. قرائت نماز، یعنی خواندن «حمد» و سوره‌ی دیگری از قرآن در رکعت اول و دوم نماز و خواندن «حمد» (بدون سوره) یا تسبیحات اربعه در رکعت سوم و چهارم.
۲. قرائت رکعت سوم و چهارم نماز باید آهسته خوانده شود.
۳. پسرها و مردان باید حمد و سوره رکعت اول و دوم نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند بخوانند.
۴. حمد و سوره نماز ظهر و عصر باید آهسته خوانده شود.
۵. در تنگی وقت و در حال ناچاری، نمازگزار نباید سوره بخواند و باید تسبیحات اربعه را هم یک بار بگوید.
۶. اگر انسان کلمه‌ای را صحیح بداند و نماز را همان طور بخواند و بعد فهمد غلط خوانده است، لازم نیست نماز را دوباره بخواند.
۷. انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند.
پرسش
۱. قرائت چیست؟ توضیح دهید.
۲. آیا تاکنون قرائت خود را برای کسی خوانده‌اید؟ اگر پاسخ منفی است، قرائت خود را برای استاد بخوانید و آن را اصلاح کنید.
۳. آیا می‌توان تسبیحات اربعه را بلند خواند؟
۴. آیا بلند خواندن حمد و سوره در نماز، واجب است؟
۵. آیا تاکنون در نمازتان اشتباهی بوده است که اکنون متوجه آن شده باشید؟
۶. در چه صورتی نمازگزار نباید سوره بخواند و باید تسبیحات اربعه را نیز یک مرتبه بخواند؟
پی نوشت ها
[۱]. توضیح‌المسائل، م ۱۰۰۵.
[۲]. توضیح‌المسائل، م ۹۹۲ ـ ۹۹۴ و ۱۰۰۷.
[۳]. احکامی که در مورد قرائت نماز زنان گفته می‌شود، شامل دختران نیز می‌شود.
[۴]. توضیح‌المسائل، م ۹۹۵.
[۵]. همان.
[۶]. به فتوای برخی از مراجع تقلید احتیاط واجب آن است که نماز را به جماعت بخواند، آیت الله صافی
[۷]. توضیح‌المسائل، م ۹۹۷.
[۸]. به فتوای برخی از مراجع تقلید باید نماز را دوباره بخواند. آیت الله صافی، آیت الله نوری
[۹]. توضیح‌المسائل، م ۹۷۹.
[۱۰]. توضیح‌المسائل، م ۱۰۰۶.
[۱۱]. توضیح‌المسائل، م ۱۰۱۷ و ۱۰۱۸.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حجت الاسلام و المسلمین محمّدحسین فلاح‌زاده