اساتيد و دانشجويان در صورتى كه كمتر از ده روز در محل تحصيل و خوابگاه مى مانند، تكليف نماز و روزه شان چيست؟ روزه اساتيد و دانشجويان
پرسش 155. اساتيد و دانشجويان در صورتى كه كمتر از ده روز در محل تحصيل و خوابگاه مى مانند، تكليف نماز و روزه شان چيست؟
امام: نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.
آيات عظام بهجت، صافى، فاضل و نورى: اساتيد و دانشجويان، اگر در كمتر از ده روز، حداقل يك بار، بين وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند و اين وضعيت، تا مدتى ادامه داشته باشد ـ به طورى كه نزد عرف «سفر» كار آنان شمرده شود ـ نماز ايشان در محل تحصيل و بين راه تمام و روزه صحيح است.
تبصره 1. آية اللّه صافى مدت لازم براى صدق شغل سفر را حداقل چهار ماه رفت و آمد مى داند.
تبصره 2 (سفر اول). تمامى دانشجويان و اساتيد مذكور، هرگاه بيش از ده روز در وطن خود بمانند، در اولين مسافرت به محل درس و تدريس، بايد نماز را شكسته بخوانند و روزه نگيرند. اما پس از يك رفت و برگشت ميان وطن و محل تحصيل، به وظيفه خود، مانند كثيرالسفر عمل كنند و نماز را كامل بخوانند و روزه را بگيرند.
تبصره 3. به فتواى آية اللّه بهجت، سفر اول با طى مسير هشت فرسخ، تحقق مى يابد. از اين رو اگر فاصله محل درس و تدريس از وطن، بيش از هشت فرسخ باشد، در همان اولين مسافرت نيز نمازشان در محل تحصيل، كامل و روزه صحيح است.
آية اللّه تبريزى: دانشجو اگر در مدت كمتر از ده روز، بين وطن و دانشگاه رفت و آمد كند، بايد احتياط كند؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخواند و اگر روزه گرفت، صحيح است و قضا ندارد. استاد اگر هر هفته، براى تدريس، به حدّ مسافت شرعى مسافرت مى كند ـ چنانچه مدت تدريس، دو ماه يا زيادتر باشد ـ بايد نماز را تمام بخواند و روزه بگيرد.
تبصره. با توجه به اينكه آيت اللّه تبريزى در اين مسئله احتياط واجب دارند، مقلدان ايشان مى توانند در اين مسئله به فتواى مرجع تقليد مساوى و يا اعلم بعدى رجوع كنند و نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگيرند.
آية اللّه سيستانى: 1. كسانى كه حداقل سه روز در هفته و يا ده روز در ماه [اگرچه به طور پراكنده] در رفت و آمد باشند و اين برنامه براى مدتى [به طور مثال شش ماه در يك سال و يا حداقل سه ماه در چند سال تحصيلى] ادامه يابد، كثيرالسفر محسوب مى شوند و نمازشان در محل تحصيل و بين راه تمام و روزه شان صحيح است.
2. كسانى كه سه سال يا بيشتر و هر سال حداقل 15 روز در ماه و يا 6 ماه در سال [اگر چه به طور پراكنده] در محل تحصيل و خوابگاه اقامت داشته باشند، آنجا در حكم وطن آنهاست و تا ادامه اين وضعيت همواره در محل تحصيل، نمازشان كامل و روزه شان صحيح است [در بين راه نماز شكسته است].
تبصره 1. در هر دو صورت اگر در دو هفته اول، قصد اقامت ده روز نكنند، بايد احتياط نمايند؛ يعنى، نمازشان را هم تمام و هم شكسته بخوانند و روزه را هم بگيرند و هم قضا نمايند.
تبصره 2. با توجه به اينكه آية اللّه سيستانى، رجوع به مرجع تقليد مساوى را جايز مى داند، مقلدان ايشان مى توانند در اين مسئله به مرجع مساوى ديگر، مراجعه كنند كه نماز را كامل و روزه را صحيح مى داند.
آية اللّه خامنه اى: اساتيد و دانشجويان بورسيه و مأمور به تحصيل، اگر در كمتر از ده روز، حداقل يك بار بين وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند، نماز آنان تمام و روزه ايشان صحيح است؛ اما ديگر دانشجويان، نمازشان شكسته و روزه آنها صحيح نيست.
تبصره. با توجه به اينكه آية اللّه خامنه اى در مسئله رجوع به مرجع مساوى، احتياط واجب دارند، دانشجويان مى توانند در اين مسئله به مرجع تقليد مساوى ديگر، مراجعه كنند؛ [به شرط اينكه مرجع تقليد جديد] رجوع به مرجع مساوى را جايز دانسته باشد و نماز دانشجوى مسافر را تمام و روزه او را صحيح بداند (مانند آية اللّه بهجت).
آية اللّه مكارم: 1. كسانى كه حداقل سه روز در هفته در رفت و آمد باشند و اين برنامه حداقل دو ماه ادامه مى يابد، كثيرالسفر محسوب مى شوند و نمازشان در محل تحصيل و بين راه تمام و روزه شان صحيح است.
2. كسانى كه دو سال يا بيشتر و هر سال حدود سه ـ چهار ماه [اگرچه به طور پراكنده] در محل تحصيل يا تدريس و خوابگاه اقامت داشته باشند، آنجا در حكم وطن آنهاست و تا ادامه اين وضعيت همواره نمازشان كامل و روزه شان صحيح است [در بين راه نماز شكسته است].
آية اللّه وحيد: اگر در هفته حداقل چهار روز بين وطن و دانشگاه رفت و آمد كند و اين كار براى مدت يك سال يا بيشتر ادامه داشته باشد، آنجا در حكم وطن است. نماز در آنجا تمام و روزه صحيح است و در بين راه بايد احتياط كند؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخواند و روزه بگيرد و قضاى آن را نيز به جا آورد و اگر رفت و آمد سه روز باشد، در اين مورد نيز بايد احتياط كند.[1]
پرسش 156. اساتيد و دانشجويان، در صورتى كه بيش از ده روز با قصد اقامت در محل درس و تدريس مى مانند، تكليف نماز و روزه شان چيست؟
همه مراجع: براى اين گونه افراد، نماز تمام و روزه صحيح است.[2]
تبصره. در صورتى كه از ابتدا به طور جدّ، قصد ماندن ده روز داشته باشند و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى، به دليلى تصميم بر بازگشت به وطن بگيرند؛ نماز و روزه آنها در محل تحصيل كامل خواهد بود.
پرسش 157. دانشجويانى كه در خوابگاه ده روز يا بيشتر مى مانند و بين آنجا و محل تحصيل رفت و آمد مى كنند و فاصله بين آن دو، كمتر از چهار فرسخ شرعى (5/22 كيلومتر) است، حكم نماز و روزه شان چگونه است؟
امام: اگر در مدت ده روز، تنها يك مرتبه و به اندازه دو ساعت، از خوابگاه به دانشگاه بروند، نماز تمام و روزه صحيح است و در غير اين صورت شكسته است و روزه صحيح نيست.[3]
آيات عظام بهجت، سيستانى، فاضل، صافى، مكارم، نورى و وحيد: در فرض ياد شده، نماز تمام و روزه صحيح است.[4]
آية اللّه تبريزى: بنابر احتياط واجب، بايد نماز را بين شكسته و تمام جمع كنند و اگر روزه بگيرند، صحيح است و قضا ندارد.[5]
آية اللّه خامنه اى: اگر در مدت ده روز، به اندازه يك تا دو ساعت در روز - يا چند روز كه مجموع آن به مقدار يك سوم روز يا يك سوم شب باشد - از خوابگاه به دانشگاه بروند، نماز تمام و روزه صحيح است و در غير اين صورت نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.[6]
پرسش 158. اگر استاد يا دانشجو به طور اتفاقى، به شهرى غير از محل درس مسافرت كند، نماز و روزه او چگونه است؟
همه مراجع (به جز سيستانى): نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.[7]
آية اللّه سيستانى: نماز تمام و روزه صحيح است.[8]
پرسش 159. حكم نماز و روزه اساتيدى كه يك يا چند روز در هفته، به محل تدريس (كه فاصله آن با وطن بيش از مسافت شرعى است)، رفت و آمد دارند؛ در دو صورت زير در محل تدريس و بين راه چگونه است؟
الف. محل تدريس يك شهر است.
ب. محل تدريس شهرهاى مختلف است.
امام: نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.[9]
آيات عظام بهجت، خامنه اى، فاضل و نورى: اگر رفت و آمد حداقل تا مدتى ادامه داشته باشد ـ كه عرف اين كار را شغل او بداند ـ نماز تمام و روزه صحيح است.[10]
آية اللّه تبريزى: اگر در هفته حداقل يك بار براى تدريس، بين وطن و دانشگاه رفت و آمد مى كنند، نماز تمام و روزه صحيح است. اگر رفت و آمدشان در مدت هشت يا نه روز، يك بار انجام مى گيرد، بايد احتياط كنند؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخوانند و اگر روزه بگيرند، صحيح است و قضا ندارد.[11]
آية اللّه سيستانى: اگر در ماه، ده روز يا بيشتر در سفر باشند و اين امر در مدت يك سال، شش ماه و در مدت بيش از يك سال، تا سه ماه ادامه داشته باشد، نماز تمام و روزه صحيح است. اگر در ماه نه يا هشت روز در سفر باشند، بايد احتياط كنند؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخوانند و روزه بگيرند و قضاى آن را نيز به جا آورند.[12]
آية اللّه وحيد: اگر چهار روز در هفته را به محل تدريس رفت و آمد داشته باشند، نماز آنان تمام و روزه شان صحيح است. اگر سه روز در سفر باشند، بنابر احتياط بين نماز شكسته و تمام جمع كنند و بنابر احتياط روزه بگيرند و قضاى آن را نيز به جا آورند و اگر كمتر از سه روز باشد، نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.[13]
آية اللّه صافى: اگر رفت و آمد حداقل براى مدت چهار ماه ادامه داشته باشد، نماز تمام و روزه صحيح است.[14]
سفر اول
پرسش 160. حكم نماز و روزه دانشجوى مسافر، در سفر اول چگونه است؟
آية اللّه خامنه اى: اساتيد و دانشجويان بورسيه در سفر اول و دوم نمازشان شكسته است و نبايد روزه بگيرند و از سفر سوم نمازشان كامل و روزه شان صحيح است [ديگر دانشجويان بنا بر فتواى مرجع انتخابى عمل نمايند].
آيات عظام صافى، فاضل و نورى: در سفر اول نمازشان شكسته است و نبايد روزه بگيرند و از سفر دوم نمازشان كامل و روزه شان صحيح است.
آية اللّه بهجت: اگر فاصله محل تحصيل بيش از 45 كيلومتر باشد از همان سفر اول نماز كامل و روزه صحيح است.
آية اللّه مكارم: سه يا چهار روز سفر اول را احتياط كنند؛ يعنى نماز را هم كامل و هم شكسته بخوانند و روزه را بگيرند و بعد هم قضا كنند ولى در روزهاى بعد، نمازشان كامل و روزه شان صحيح است [مقلّدين ايشان در اين احتياط مى توانند به مرجع ديگرى رجوع كنند].
آية اللّه سيستانى: دو هفته اول شروع سفر احتياط كنند [مقلّدين ايشان در اين احتياط مى توانند به مرجع ديگرى رجوع كنند].
مسافت شرعى
پرسش 161. مقدار مسافت شرعى چند كيلومتر است؟
آيات عظام امام، بهجت، خامنه اى، فاضل ، صافى و نورى: مسافت شرعى تقريبا 5/22 كيلومتر است.[15]
آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: مسافت شرعى تقريبا 22 كيلومتر است.[16]
آية اللّه مكارم: مسافت شرعى تقريبا 5/21 كيلومتر است.
پی‌نوشت‌ها
[1] . دفتر: همه مراجع.
[2] . توضيح المسائل مراجع، م 1335.
[3] . توضيح المسائل مراجع، م 1338.
[4] . دفتر: نورى، سيستانى، مكارم، بهجت، صافى، فاضل و وحيد.
[5] . دفتر: تبريزى.
[6] . اجوبة الاستفتائات، س 659.
[7] . توضيح المسائل مراجع، م 1307 و وحيد، توضيح المسائل، م 1316 و خامنه اى، اجوبة الاستفتائات، س 645.
[8] . توضيح المسائل مراجع، م 1307.
[9] . امام، استفتائات، ج 2، احكام مسافر، س 267.
[10] . نورى، استفتائات، ج1 و ج2، نماز مسافر ؛ بهجت، توضيح المسائل، نماز مسافر، شرط پنجم.
[11] . استفتائات، س 498، 472.
[12] . سيستانى، منهاج الصالحين، ج 1، صلاة المسافر، الخامس و sistani.org، نماز مسافر.
[13] . دفتر: وحيد.
[14] . صافى، جامع الاحكام، ج 1، نماز مسافر.
[15] . توضيح المسائل مراجع، م 1272.
[16] . تبريزى، سيستانى و وحيد، منهاج الصالحين، م 884.