کد مطلب: ۳۳۹۰
تعداد بازدید: ۲۷۷۳۹
تعداد نظرات: ۲ نظر
تاریخ انتشار : ۰۴ فروردين ۱۳۹۹ - ۰۸:۰۰
نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی| ۲۱
از غيبت بپرهيزيد كه غيبت از زنا بدتر است، زيرا زناكار ممكن است توبه كند و خدا توبه او را بپذيرد امّا غيبت كننده مورد عفو قرار نخواهد گرفت مگر اين كه طرف از او راضى شود.

پرهیز از محرمات (دوری از گناه و معصیت)| ۸


غيبت از نظر قرآن‏
 


شكّى نيست كه غيبت از گناهان كبيره است و مرتكب كبيره مستحقّ دوزخ است، چنان كه در ذيل آيه شريفه‏ «إنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سِيّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَريماً»[1] امام صادق عليه السّلام فرمود:
«الْكَبَائِرُ الَّتِي‏ أَوْجَبَ‏ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏ عَلَيْهَا النَّار.»[2]
«گناهان كبيره گناهانى است كه خداوند مجازات آتش براى آنها مقرّر داشته است.»
قرآن كريم در چند مورد شديداً از غيبت نكوهش نموده و از آن نهى كرده است، از جمله:
«وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ.»[3]
«واى بر عيب‌جويان هرزه‌گوى.»
«... وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أ يُحِبُّ احَدُكُمْ أنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُموهُ ...»[4]
«... هيچ يك از شما از ديگرى غيبت نكند. آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت مردار برادر خود را بخورد؟ [به يقين‏] همه شما از اين كار كراهت داريد [پس بدانيد كه غيبت كردن مانند خوردن گوشت مرده برادر دينى است، از آن سخت بپرهيزيد] ...»
از اين دو آيه استفاده می‌شود كه در غيبت انگيزه عيب‌جويى شرط است، زيرا در آيه اوّل از غيبت به عنوان عيب‌جويى و هرزه‌گويى مذمّت شده و در آيه دوّم غيبت را با خوردن گوشت مردار برادر دينى تنظير نموده و اين تنظير به خاطر آن است كه غيبت ترور شخصيّت ديگران است، گويى غيبت كننده به وسيله غيبت شخصيّت آنها را له كرده و از صحنه بيرون‌شان می‌کند.
در اينجا غيبت كننده با غيبت دو كار انجام می‌دهد: يكى آن كه ديگرى را بی‌آبرو می‌کند، دوّم آن كه بدين وسيله براى خویش كسب وجاهت و آبروى مى‏كند و در حقيقت ترور شخصيّت ديگران را مايه حفظ آبروى خود می‌پندارد و به اصطلاح شخصيّت خود را در گرو مردن ديگران و پايمال كردن آنها می‌بيند.
نكته ديگرى كه از اين آيه استفاده می‌شود اين است كه غيبت تنها در مورد مسلمين حرام است زيرا دو عبارت‏ «بَعْضُكُمْ بَعْضاً» و «لَحْمَ أخِيهِ» اشاره به مؤمنان است و غير مؤمنان را شامل نمی‌شود.
سوّمين نكته‌اى كه ممكن است از آيه شريفه برداشت شود آن است كه غيبت در صورتى موضوعيّت پيدا می‌کند كه طرف مقابل حضور نداشته باشد، زيرا علاوه بر آن كه لغت غيبت نشانه عدم حضور است كلمه «مَيتاً» نيز به اين معنى اشاره دارد، چون در آيه شخص مغتاب (غيبت شونده) مانند مرده فرض شده است، پس همان گونه كه شخص مرده غايب است و نمی‌تواند از خود دفاع كند او نيز در اثر عدم حضور قادر به دفاع از آبرو و حيثيّت خويش نيست.
نكته چهارم آن كه همان طور كه مرده ديگر زنده نمی‌شود آبروى از دست رفته نيز قابل برگشت نيست. والله اعلم. چه بسيار افرادى كه آزرده خاطر از دنيا رفتند و ديدارها به قيامت افتاد و آنگاه در پيشگاه خداوند متعال به محاكمه و دادخواهى برخواهند خاست. نَعوذُ بِاللّهِ مِن شَرِّ الشَّيطانِ وَ مِن غَضَبِ الرَّحمَنِ.
«لا يُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إلّا مَنْ ظُلِمَ وَ كانَ الله سَميعاً عَليماً.»[5]
«خداوند دوست ندارد كسى با سخنان خود بدی‌ها را اظهار كند مگر آن كسى كه مورد ستم واقع شده باشد. و خداوند شنوا و دانا است.»
از اين آيات استفاده می‌شود كه خداوند دوست ندارد بدی‌هاى ديگران آشكار شود و عيوب آنان فاش گردد و آبروى مردم از بين برود.
 

غيبت از نظر روايات‏

 
در روايات اسلامى نيز به طور جدّى از غيبت كردن نهى شده و آثار سوئى براى آن بيان گرديده است كه در اين‌باره به طور مشروح به بحث می‌پردازيم، زيرا مردم كمتر به حرمت و گناه غيبت توجّه دارند، و همان گونه كه مرحوم شهيد ثانى می‌فرمايد: بيشتر مردم براى اقامه نماز، روزه و بسيارى از عبادات و آنچه وسيله قرب مقام در نزد پروردگار می‌شود می‌کوشند و بسيارى از محرّمات از قبيل زنا، شرب خمر و ... را مرتكب نمی‌شوند و با اين همه، بيشتر اوقات خود را در مجالس لهو و خوشگذرانى و سخنان بيهوده و ... تلف می‌کنند و آبروى برادران دينى خود را می‌برند و آن را جزو گناهان به حساب نمی‌آورند، گويى از مؤاخذه خداوند متعال در ارتكاب اين گونه اعمال بيمى ندارند.[6] خلاصه اين كه بسيارى از مردم مرتكب غيبت می‌شوند و گويا آن را گناه نمی‌دانند و از اين نكته غافلند كه كارهاى ديگرى كه انجام می‌دهند و حسناتى كه كسب می‌کنند با يك غيبت تمام آنها را از بين می‌برند.
 

هتك آبروى مسلمان بدتر از رباخوارى است‏

 
پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمود:
«إِنَّ‏ الدِّرْهَمَ‏ يُصِيبُهُ‏ الرَّجُلُ‏ مِنَ‏ الرِّبَا أَعْظَمُ‏ عِنْدَ الله‏ فِي الْخَطِيئَةِ مِنْ سِتٍّ وَ ثَلَاثِينَ زَنْيَةً يَزْنِيهَا الرَّجُلُ وَ أَرْبَى الرِّبَا عِرْضُ الرَّجُلِ الْمُسْلِم‏.»[7]
«درهمى كه انسان از ربا به دست می‌آورد گناهش نزد خدا از سى و شش زنا بزرگ‌تر است و بالاترين ربا معامله كردن با آبروى مسلمان است.»
 

غيبت از زنا بدتر است‏

 
جابر بن عبدالله و أبي سعيد خدرى از پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله و سلّم نقل كرده‌اند كه فرمود:
«إِيَّاكُمْ‏ وَ الْغِيبَةَ فَإِنَ‏ الْغِيبَةَ أَشَدُّ مِنَ‏ الزِّنَا إِنَّ الرَّجُلَ قَدْ يَزْنِي فَيَتُوبُ فَيَتُوبُ الله عَلَيْهِ وَ إِنَّ صَاحِبَ الْغِيبَةِ لَا يُغْفَرُ لَهُ حَتَّى يَغْفِرَ لَهُ صَاحِبُهُ.»[8]
«از غيبت بپرهيزيد كه غيبت از زنا بدتر است، زيرا زناكار ممكن است توبه كند و خدا توبه او را بپذيرد امّا غيبت كننده مورد عفو قرار نخواهد گرفت مگر اين كه طرف از او راضى شود.»
 

غيبت، به منزله خوردن گوشت مرده است‏

 
همان گونه كه قرآن مجيد غيبت كردن را مانند خوردن گوشت برادر مؤمن می‌داند در روايات نيز به اين مطلب اشاره و تأكيد شده است:
پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمود:
«سِبَابُ‏ الْمُؤْمِنِ‏ فُسُوقٌ‏ وَ قِتَالُهُ‏ كُفْرٌ وَ أَكْلُ لَحْمِهِ مَعْصِيَةٌ وَ حُرْمَةُ مَالِهِ كَحُرْمَةِ دَمِهِ.»[9]
«دشنام دادن به مؤمن گناه و جنگيدن با او كفر و خوردن گوشت او [به وسيله غيبت‏] معصيت است، و احترام مال مؤمن مانند احترام خون اوست.»
اين كه قرآن مجيد و روايات از غيبت تعبير به خوردن گوشت انسان مرده می‌کنند بر شدّت و بزرگى گناه گواهى می‌دهد و اين گونه تعبير فقط در باره غيبت وارد شده است. كسى كه غيبت شخص ديگرى را می‌کند چون طرف (غيبت شونده) حضور ندارد كه از خود دفاع كند و در نتيجه آبرويش از بين می‌رود و شخصيّتش در ميان مردم له می‌شود، تشبيه به مرده شده است. زيرا اگر آبروى كسى در ميان اجتماع بريزد هيچ چيز نمی‌تواند آن را جبران كند و در ميان مردم براى هميشه سرافكنده است. از اين رو، كسى كه غيبت می‌کند مانند اين است كه گوشت برادر مسلمان خود را با اين كه مرده است می‌خورد تا براى خود كسب حيثيّت كند.
مرحوم طبرسى در شأن نزول آيه شريفه‏ «وَ لا يَغْتَبْ بَغضُكُمْ بَعضاً» می‌نويسد:
«نَزَلَ فِي رَجُلَيْنِ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ  الله صَلَّى الله عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم اغْتَابَا رَفِيقَهُمَا وَ هُوَ سَلْمَانُ‏ بَعَثَاهُ‏ إِلَى‏ رَسُولِ‏ الله صَلَّى الله عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم لِيَأْتِيَ لَهُمَا بِطَعَامٍ فَبَعَثَهُ إِلَى أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ وَ كَانَ خَازِنَ رَسُولِ الله صَلَّى الله عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم عَلَى رَحْلِهِ فَقَالَ مَا عِنْدِي شَيْ‏ءٌ فَعَادَ إِلَيْهِمَا فَقَالا بَخِلَ أُسَامَةُ وَ قَالا لِسَلْمَانَ لَوْ بَعَثْنَاهُ إِلَى بِئْرِ سُمَيْحَةَ لَغَارَ مَاؤُهَا ثُمَّ انْطَلَقَا يَتَجَسَّسَانِ هَلْ عِنْدَ أُسَامَةَ مَا أَمَرَ لَهُمَا بِهِ رَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم فَقَالَ رَسُول‏ الله صَلَّى الله عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم لَهُمَا مَا لِي أَرَى خُضْرَةَ اللَّحْمِ فِي أَفْوَاهِكُمَا فَقَالا يَا رَسُولَ الله مَا تَنَاوَلْنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا لَحْماً قَالَ ظَلَلْتُمْ تَأْكُلُونَ لَحْمَ سَلْمَانَ وَ أُسَامَة فَنَزَلَت الآیَة.»[10]
«اين آيه در باره دو تن از اصحاب رسول خدا صلّى الله عليه و آله و سلّم نازل شده است كه از رفيق خود سلمان غيبت كردند. چون او را خدمت پيامبر صلّى الله عليه و آله و سلّم فرستادند تا برايشان غذا بياورد، پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله و سلّم او را نزد اسامة بن زيد كه مسئول [بيت المال‏] بود فرستاد تا غذا بگيرد. اسامه گفت چيزى ندارم كه به تو بدهم. هنگامى كه سلمان نزد آن دو برگشت گفتند چرا غذا نياوردى؟ گفت خدمت پيامبر صلّى الله عليه و آله و سلّم رسيدم، ايشان مرا نزد اسامه فرستاد و او گفت الان چيزى ندارم، به اين جهت نتوانستم چيزى تهيّه كنم. آن دو نفر گفتند: اسامه بخل ورزيد و غذا نداد، و در باره سلمان گفتند:
اگر او را به سراغ چاه سميحه‏[11] بفرستيم آب فروكش خواهد كرد و خشك خواهد شد. آنگاه اين دو نفر راه افتادند تا نزد اسامه بيايند و بررسى كنند كه چرا اسامه به سلمان غذايى نداده است. پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمود:
من آثار خوردن گوشت در دهان شما می‌بينم. گفتند: ما امروز گوشت نخورده‌ايم. فرمود: گوشت سلمان و اسامه را می‌خورديد [: غيبت اين دو را می‌کرديد]. سپس اين آيه نازل شد.»
روايات ديگرى نيز رسيده كه غيبت به منزله خوردن گوشت مسلمان مرده است.[12] به هر حال، اين تشبيه بی‌سابقه در قرآن و نيز تأكيد روايات در توضيح مطلب، بيان كننده زشتى اين عمل است كه بدترين ظلم و ستم نسبت به برادر دينى است و در ننگين بودن اين عمل همين بس كه گرگ نسبت به گرگ اين كار را انجام نمی‌دهد:
وَ لَيسَ الذِئب يَاكُل لَحمَ ذِئبٍ‏ / وَ يَاكُل بَعضنَا بَعضاً عياناً
گرگ [با آن درّندگى‏] گوشت گرگ را نمی‌خورد، ولى بعضى از ما به طور علنى [گوشت‏] بعضى ديگر را [به وسيله غيبت‏] می‌خورد.
 

خودآزمایی

 
1- با توجه به کدام آیه و چرا غيبت تنها در مورد مسلمين حرام است؟
2- با توجه به حدیث پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله و سلّم، چرا غيبت از زنا بدتر است؟
3- اين كه قرآن مجيد و روايات از غيبت تعبير به خوردن گوشت انسان مرده می‌کنند، اين تشبيه بی‌سابقه، بيان كننده چیست؟
 

پی‌نوشت‌ها


[1] - نساء- 31: اگر از گناهان كبيره‌اى كه از آن نهى شده‌ايد اجتناب كنيد گناهان كوچك شما را می‌پوشانيم و در جايگاهى نيكو واردتان می‌سازيم.
[2] - اصول كافى، ج 2- ص 276، باب الكبائر، حديث 1.
[3] - همزه- 1.
[4] - حجرات- 12.
[5] - نساء- 148.
[6] - كشف الريبة، ص 1.
[7] - محجة البيضاء، ج 5- ص 253، الترغيب و الترهيب، ج 3- ص 503، مكاشفة القلوب غزالى، ص 156، انوار نعمانيه، ص 259، بحار الانوار، چاپ بيروت، ج 72- ص 222.
[8] - كشف الريبه، ص 6، مكاسب محرمه، ص 40، الترغيب و الترهيب، ج 3- ص 511، حديث 24، وسائل الشيعه، ج 8- ص 601، انوار نعمانيه، ص 259، جامع السعادات، ج 2- ص 302، محجة البيضاء، ج 5- ص 251، احياء علوم الدين، چاپ بيروت، ج 3- ص 141.
[9] - اصول كافى، ج 9- ص 359، باب السباب، حديث 2، وسائل الشيعه، ج 8- ص 610، حديث 3.
[10] - مجمع البيان، چاپ بيروت، ج 9- ص 135.
[11] - « سميحه» چاه پر آبى بوده است.
[12] - جهت اطلاع بيشتر در اين مورد رك.: معراج السعادة، ج 429، الترغيب و الترهيب، ج 3- ص 506 و 507، احياء علوم الدين، چاپ بيروت، ج 3- ص 142، كشف الريبه، ص 3.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله محمدرضا مهدوی کنی
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۲
در انتظار بررسی: ۱
غیر قابل انتشار: ۱
Quyash
|
United States
|
۰۶:۳۴ - ۱۳۹۹/۰۶/۱۹
0
2
نقش جوانا
وحید
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۵:۱۴ - ۱۳۹۹/۰۷/۲۰
0
0
نَعوذُ بِاللّهِ مِن شَرِّ الشَّيطانِ وَ مِن غَضَبِ الرَّحمَنِ.
«لا يُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إلّا مَنْ ظُلِمَ وَ كانَ الله سَميعاً عَليماً.
معنی درستش
خداوند علناً دوست ندارد با کلمات بد صحبت کند

چون در این سوره خدا داره میگه گوشت برادر مرده میخورید

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: