دلایل و فواید رعایت حجاب اسلامی

حجاب اسلامی

زن و مرد گرچه در بسیاری از امور، با هم مشترکند، اما امتیازات ویژه‌ای نیز دارند. یکی از امتیازات مهم آنان این است که زن موجودی است ظریف، لطیف، زیبا و محبوب. زن دل‌بر است و مرد دل‌داده. زن جاذب است و مرد مجذوب. مرد دوست‌دار است و زن دوست داشتنی. هنگامی که مردی با زنی ازدواج می‌کند، می‌خواهد همه‌ی خوبی‌ها و زیبایی‌های این موجود ظریف را در انحصار خویش ببیند. زنی را دوست دارد که زیبایی‌ها، دل‌بری‌ها و طنازی‌ها، شوخی‌ها و خوش‌مزگی‌ها و همه چیزش را در انحصار شوهرش قرار دهد و از مردان بیگانه جداً دوری کند. مرد بسیار غیور است و نمی‌تواند تحمل کند که مرد بیگانه‌ای به همسرش نگاه کند یا با او درارتباط باشد، بگوید و شوخی کند و بخندد. او این کار را تجاوز به حق مشروع خویش می‌داند. مرد از همسرش انتظار دارد که با رعایت پوشش و حجاب اسلامی و با تقید به ضوابط شرعی و قوانین اخلاقی و با حفظ متانت و حجب و حیای اسلامی، شوهرش را در این خواسته‌ی ‌مشروع، یاری کند. هر مرد مؤمن و غیوری چنین خواسته‌ای را دارد. اگر همسرش به این وظیفه‌ی اسلامی و اجتماعی عمل کرد او نیز با آرامش خاطر زندگی می‌کند و برای تأمین نیازمندی‌های خانواده‌اش تلاش می‌نماید و بر محبتش افزوده می‌شود. همین صفا و محبت سبب می‌شود که او نیز به زنان بیگانه بی‌توجه باشد.
اما اگر مرد ببیند که همسرش تقیّدی به حفظ حجاب و پوشش اسلامی ندارد و زیبایی‌هایش را در معرض دید مردان بیگانه قرار می‌دهد و با آن‌ها نیز در ارتباط و تماس ‌است، بسیار ناراحت می‌شود؛ زیرا حق انحصاریِ خویش را از بین رفته و در معرض دید دیگران می‌بیند و مسئولیت این امر را بر عهده همسرش می‌داند. چنین ‌مردی همواره پریشان خاطر و بدبین است و محبت و علاقه‌اش به خانواده تدریجاً کم می‌شود.
بنابراین، صلاح جامعه و بانوان در این است که پوشیده و محجوب باشند و متین و بدون آرایش از منزل خارج شوند و زیبایی‌های خود را در معرض دید همگان قرار ندهند.
رعایت حجاب، وظیفه‌ای اسلامی است.
خداوند در قرآن می‌فرماید:
به زنان مؤمن بگو: از مردان بیگانه چشم بپوشند. و فروج و اندام خویشتن را از نگاه دیگران محفوظ بدارند و محل زیبایی‌ها و زینت‌های خویش را برای اجانب آشکار نسازند، مگر آن چه را که طبعاً آشکار است (مانند صورت و دست‌ها) و روسری‌های خودشان را بر سینه‌ها بیندازند (تا خوب پوشیده شود) و زینت و جمالشان را جز برای شوهر و پدر و پدرشوهر و پسران خود و پسران شوهر، و برادران و فرزندان برادر و فرزندان خواهر ... آشکار نسازند.[1]
آری، رعایت حجاب و پوشش اسلامی، برای زنان فواید گوناگونی دارد؛ ازجمله:
1. بهتر می‌توانند مقام و منزلت و ارزش وجودی خود را در اجتماع حفظ کنند و خویشتن را از دید بیگانگان نگه دارند.
2. بهتر می‌توانند مراتب وفاداری و علاقه‌ی خود را به همسرشان به اثبات رسانند و به آرامش، صفا و گرمی خانواده کمک کنند و از به وجود آمدن بدبینی و اختلاف‌ها و مشاجره‌ها جلوگیری نمایند، و در یک کلام، بهتر می‌توانند دل شوهر را به دست آورند و جایگاه خویش را تثبیت کنند.
3. با رعایت حجاب اسلامی جلو چشم چرانی‌ها و لذت‌جویی‌های غیر مشروع مردان بیگانه را می‌گیرند و بدین وسیله، از اختلاف‌ها و بدبینی‌های خانواده‌ها می‌کاهند و به استحکام و ثبات و آرامش آن‌ها کمک می‌کنند.
4. با رعایت پوشش اسلامی، بهترین کمک را به نسل جوان و مردان مجردی که ازدواج برای‌شان امکان ندارد، می‌کنند و از فسادها و انحراف‌ها و ضعف اعصاب جوانان که نتایج سوءاش، در نهایت، به خود بانوان برمی‌گردد، جلوگیری می‌کنند.
5. اگر همه‌ی بانوان پوشش اسلامی را کاملاً رعایت کنند، هر مردی که از خانه بیرون می‌رود، همسرش اطمینان دارد که در برابر بد حجابی‌ها و طنّازی‌ها و خودنمایی‌های زنان کوچه و بازار قرار نمی‌گیرد تا دلش را بربایند و از محبت و علاقه‌اش به خانواده‌ی خود بکاهند.
آری، اسلام چون از آفرینش ویژه‌ی زن آگاه است و او را یک رکن مهم اجتماع می‌داند که در برابر صلاح و فساد جامعه نیز مسئولیت دارد، از او می‌خواهد که در عمل به این مسئولیت بزرگ، فداکاری نماید و با رعایت حجاب اسلامی، از مفاسد و انحراف‌های اجتماعی جلوگیری کند و برای ثبات، آرامش و سعادت ملت خویش بکوشد و بداند که یقیناً در انجام این مسئولیت بزرگ الهی، بهترین پاداش را از خداوند دریافت خواهدکرد.
خانم گرامی! اگر به آرامش و ثبات خانواده و اعتماد و اطمینان همسرت علاقه داری، اگر به مصالح واقعیِ جامعه‌ی بانوان می‌اندیشی، اگر به سلامت روانیِ جوانان و جلوگیری از انحراف و لغزش آنان فکر می‌کنی، اگر می‌خواهی بانوان را از معرض چشم‌چرانیِ بیگانگان و فریب دادن و به انحراف کشیدن آنان نجات دهی، و اگر می‌خواهی رضایت خدا را جلب کنی و یک مسلمان مؤمن و فداکار باشی، پوشش اسلامی را همواره رعایت کن. زیبایی‌ها و آرایش خودت را در معرض دید بیگانگان قرار نده، گرچه در خانه و برابر خویشان نزدیک باشد. برادر شوهر، پسر برادر شوهر، شوهر خواهر، شوهر عمه، شوهر خاله، پسر عمه‌ها و پسر دایی‌ها، همه‌ی این‌ها با تو نامحرم هستند و واجب است که حجاب اسلامی را در برابرشان رعایت کنی، گرچه در منزل خودتان یا در مجلس مهمانی باشید. اگر در برابر اینان حجاب را رعایت نکنی، هم مرتکب گناه می‌شوی و هم شوهرت را قلباً ناراحت می‌کنی. ممکن است همسرت بر زبان نیاورد، ولی یقین داشته باش که ناراحت می‌شود و به صفا و صمیمیت خانوادگی شما لطمه وارد می‌گردد.
اما در برابر محارم، مانند: پدر، پدر شوهر، برادر، فرزندان برادر و فرزندان خواهر، رعایت حجاب لازم نیست؛ اما تذکر این نکته لازم است که بهتر است با اینان نیز تا حدی حریم قائل شوی و آرایش کرده و با لباس‌هایی که برای شوهرت می‌پوشی، نزد این‌ها ظاهر نشوی، گرچه شرعاً جایز باشد؛ زیرا بیش‌تر مردها حتی در این موارد نیز ناراحت می‌شوند، و حفظ اعتماد و آرامش قلبیِ آنان لازم و مفید است و برای بقا و ثبات و آرامش خانواده سودمند می‌باشد.

لغزش‌های شوهرت را ببخش

به غیر از معصوم، همه کس خطا و لغزش دارند. دو نفر که با هم زندگی می‌کنند و از جهتی تشریک مساعی و همکاری دارند، باید لغزش‌های یک‌دیگر را ببخشند تا زندگیِ آنان ادامه پیدا کند. اگر بخواهند در این باره سخت‌گیری کنند، ادامه‌ی همکاری غیر ممکن می‌شود. دو شریک، دو همسایه، دو دوست، دو همکار، دو نفر زن و شوهر باید در زندگیِ اجتماعی دارای گذشت باشند. هیچ زندگیِ اجتماعی‌یی به اندازه‌ی زندگیِ خانوادگی، نیازمند گذشت نیست. اگر اعضای یک خانواده بخواهند در مورد یک‌دیگر سخت‌گیری کنند و لغزش‌های یک‌دیگر را دنبال کنند، یا زندگی آن‌ها از هم می‌پاشد و یا بدترین زندگی را خواهند داشت.
خانم محترم! ممکن است از شوهر شما خطا یا لغزش‌هایی صادر شود. ممکن است از روی خشم و غضب، به شما اهانت کند، یا ناسزایی از دهانش بیرون آید، یا از خود بی‌خود شده، شما را کتک بزند، یا یک بار به شما دروغ بگوید و یا کاری کند که موردِ پسند شما نباشد. چنین لغزش‌هایی از هر مردی امکان دارد سر بزند. اگر بعداً دیدی که از کردار خویش پشیمان شده، او را ببخش و موضوع را فراموش کن. اگر عذرخواهی کرد، عذر او را بپذیر. اگر پشیمان شده، اما عذرخواهی نمی‌کند، در صدد نباش جرم او را اثبات کنی؛ زیرا به شخصیت او لطمه وارد می‌شود. ممکن است درصدد تلافی برآید و خطاهای شما را دنبال کند. ممکن است کارتان به نزاع و جدال و حتی جدایی بکشد؛ اما اگر سکوت کردی و خطایش را نادیده گرفتی، در شکنجه‌ی وجدان قرار می‌گیرد و یقیناً از کردار خویش پشیمان خواهد شد، آن گاه شما را زنی ‌با گذشت، فهمیده، فداکار و عاقل می‌داند و می‌فهمد که به زندگی و خانواده و همسرت علاقه‌مند هستی، قدر تو را می‌داند و محبتش به تو چند برابر خواهد شد.
رسول خدا(ص) می‌فرماید:
زن بد، عذر شوهرش را نمی‌پذیرد و خطاهایش را نمی‌بخشد.[2]
آیا حیف نیست که زن آن قدر کم گذشت باشد که یک خطای جزئیِ شوهرش را نتواند تحمل کند و به این دلیل، پیمان مقدس زناشویی را برهم بزند؟ به این داستان توجه کنید:
زنی به رئیس دادگاه حمایت از خانواده گفت: شوهرم پیش از ازدواج به من نگفت که خدمت سربازی را انجام نداده و این موضوع را از من مخفی کرده بود. چند روز پیش متوجه شدم که به همین زودی باید به خدمت سربازی برود و من نمی‌توانم با مردی که به من دروغ گفته، زندگی کنم.[3]

آقای محترم! لغزش‌های همسرت را نادیده بگیر

بشر همواره در معرض خطاست. جز معصوم، کسی نیست که در زندگی اشتباه و لغزش نداشته باشد، ممکن است از روی جهالت و نادانی کارهای ناروایی را انجام‌دهد، و در این جهت فرقی بین زن و مرد نیست. برای زن نیز در زندگی زناشویی حتماً لغزش‌ها و اشتباهاتی اتفاق خواهد افتاد؛ مثلاً از باب نادانی یا عدم توجه یا شدت عصبانیت، نسبت به شوهرش بی‌ادبی کند، حرف نیش‌دار یا زشتی از دهانش خارج ‌شود، از حال طبیعی خارج شود و داد و فریاد راه بیندازد، بدون اجازه‌ی شوهر بلکه‌با نهی او کاری را انجام دهد و یا در اثر بی‌احتیاطی، نادانی یا بی‌توجهی یک ضرر مالی وارد سازد و ده‌ها از این قبیل امور که کم یا بیش برای هر خانواده‌ای اتفاق خواهد افتاد.
البته در این جهت تردید نیست که زن و شوهر باید هم‌دیگر را راضی نگه دارند و از کارهایی که اسباب کدورت و دل‌خوری است جداً اجتناب نمایند، امّا کم‌تر اتفاق می‌افتد که زن و شوهر اصلاً خطا و لغزش نداشته باشند.
برخی مردها می‌پندارند که در خصوص خطاها و لغزش‌های زن ـ اگر چه خیلی کوچک هم باشد ـ باید کاملاً سخت‌گیری به عمل آورند تا بار دیگر تکرار نشود. باید در همان اوایل زندگی از او زهر چشم بگیرند، و به اصطلاح گربه را دم حجله بکشند تا حواسش را کاملاً جمع کند که بعدها مرتکب خطا نشود.
ولی به تجربه ثابت شده که برنامه‌ی مذکور نه تنها نتیجه‌ی مطلوب نمی‌دهد، بلکه غالباً نتیجه‌ی معکوس هم می‌دهد؛ زیرا زنی که تحت فشار و سخت‌گیری‌های زیادِ شوهرش واقع شود، گرچه ممکن است مدتی کوتاه بردباری کند، ولی سرانجام از این وضع خسته می‌شود، آن گاه ممکن است تصمیم بگیرد که قید و بندها را پاره کند و خودش را آزاد سازد. کم‌کم به ایرادها و عتاب و خطاب‌های شوهر عادت کرده، نسبت به آن‌ها بی‌اعتنا می‌شود.
با خود می‌گوید: اکنون که شوهرم حتی از خطاها و لغزش‌های غیرعمدی من نمی‌گذرد و مرا تحت فشار قرار می‌دهد پس چه بهتر که به حرفش گوش ندهم تا تعدیل شود و دست از سخت‌گیری‌هایش بردارد. نسبت به شوهرش گستاخ و پررو می‌شود و به مخالفت و نافرمانی عادت می‌کند.
در این صورت مرد هم یکی از چند کار را انجام می‌دهد، یا این که دست از مقاومت و سخت‌گیری بر نمی‌دارد که در نتیجه، کارشان به لج‌بازی و کشمکش و نزاع دایمی منجر می‌شود و اگر با همین وضع به زندگی ادامه بدهند، در تمام عمر لحظه‌ای از آسایش و خوشی برخوردار نخواهند بود.
یا این که شوهر از کشمکش‌ها خسته و تسلیم همسرش می‌شود و به وی آزادی کامل می‌دهد که در این صورت زنی که با زور آزمایی و مخالفت، قید و بندها را پاره کرده و احساس پیروزی و آزادی می‌نماید، نسبت به شوهر و حرف‌های او کاملاً بی‌اعتنا می‌شود و شوهر نادان هم که از راه و رسم همسرداری آگاهی ندارد به ناچار در برابر رفتار او ـ اگرچه بزرگ باشد ـ دندان روی جگر می‌گذارد و به روی مبارکش نمی‌آورد. و یا در اثر لج‌بازی و کشمکش، یکی از آن‌ها یا هر دو جانشان به ستوه آمده، تقاضای طلاق و جدایی می‌کنند.
در این صورت زن و مرد هر دو بدبخت و متضرر خواهند شد و معلوم نیست به این آسانی بتوانند زندگی سعادتمندانه‌ای برای خویش فراهم سازند. بنابراین، سخت‌گیری و شدت عمل، راه اصلاح عیوبِ زن نیست بلکه غالباً نتایج بدی می‌دهد که می‌توانید نمونه‌ی آن‌ها را در بین دوستان و آشنایانتان و یا در صفحات مجلات و روزنامه‌ها به دست آورید.
پس بهترین راه همسرداری این است که مرد میانه روی را از دست ندهد و با عقل و تدبیر رفتار کند. خطاهای کوچک همسرش را ـ که از روی اشتباه یا غفلت و فراموشی صادر شده ـ ‌به کلی نادیده بگیرد و برای آن‌ها دعوا و داد و فریاد راه نیندازد بلکه بهتر است اصلاً به رویش نیاورد؛ زیرا قصد خلاف نداشته تا استحقاق خشونت و مؤاخذه داشته باشد.
البته می‌تواند در یک موقع مناسب با زبان خوش به او تذکر بدهد که مواظب باشد از این قبیل اشتباهات را تکرار نکند. اگر از روی نادانی مرتکب خلاف شده باز هم صلاح نیست مرد تندی و خشونت کند و در صدد مؤاخذه و تنبیه برآید؛ زیرا زن در صدد مخالفت و نافرمانی نبوده بلکه از باب جهالت و نادانی آن را کاری خوب پنداشته و انجام داده است. داد و فریاد سودی ندارد بلکه باید آن را نادیده گرفت و در یک موقع مناسب با زبان خوش و با دلیل و برهان، زشتی و پلیدی آن عمل را برایش اثبات نمود تا خودش از روی میل و اختیار تصمیم بگیرد که بعدها مرتکب آن خلاف نشود.
خوبی این روش در این است که موقعیت و احترام مرد همواره محفوظ می‌ماند و می‌تواند با تصمیم قاطع و نفوذ کلمه از وقوع خطاهای قابل اهمیت جلوگیری کند.
اگر توانستی با زبان خوش و ایجاد حسن تفاهم همسرت را مطابق دل‌خواه تربیت ‌کنی و جلو خطاها و لغزش‌هایش را بگیری، از او قدردانی و تشکر نما، ولی اگر دیدی کاملاً به حرفت گوش نمی‌دهد و گاه‌گاه مرتکب خطا می‌شود، باز هم بهتر است خطاهای کوچک او را ندیده بگیری و در مقابلش سرسختی و مقاومت نشان ندهی و درصدد تنبیه و انتقام‌جویی برنیایی و حتی اصرار نکنی که مجرمیت او را به اثبات رسانی تا عذرخواهی کند؛ زیرا زن‌ها غالباً یک حالت لج‌بازی و دنده کجی دارند که اگر مردان با همان حال با آن‌ها بسازند می‌توانند از وجودشان بهره‌مند گردند و اگر در مقابلشان سرسختی نشان دهند، ممکن است در اثر لج‌بازی و ستیزه‌گری، کارشان به جاهای باریک حتی طلاق و بالاتر از آن حتی قتل و جنایت منتهی شود. مرد عاقل و خردمند باید عواقب امر را به‌خوبی بسنجد و آثار سخت‌گیری و مقاومت را با آثار عفو و بخشش مقایسه کند، در این صورت یقیناً عفو و بخشش را ترجیح خواهد داد، مگر خطاهای بزرگی که قابل بخشش نباشند، که مرد، وظیفه‌ی دیگری پیدا می‌کند.
این موضوع به قدری حساس بوده که شارع مقدس اسلام آن را به عنوان حقی از زن بر مرد، واجب شمرده است.
علی بن ابی‌طالب(ع) می‌فرماید:
در هر حال با زن‌ها مدارا کنید و با زبان خوش با آنان سخن بگویید شاید اعمالشان را نیکو گردانند.[4]
امام سجاد(ع) می‌فرماید:
حق زن بر تو این است که نسبت به او مهربانی کنی؛ زیرا زیر دست تو می‌باشد و طعام و لباسش بدهی و نادانی‌هایش را ببخشی.[5]
از امام صادق(ع) سؤال کردند زن چه حقی بر شوهر دارد که اگر آن را ادا کند نیکوکار شمرده می‌شود؟ حضرت فرمود:
غذا و لباسش را بدهد و کارهایی را که از باب نادانی انجام می‌دهد ببخشد.[6]
رسول خدا(ص) می‌فرماید:
مَثَل زن مَثَل استخوان کج است که اگر به حال خود گذاشتی می‌توانی از آن استفاده کنی، لیکن اگر خواستی صافش کنی خواهد شکست.[7]
امام صادق(ع) می‌فرماید:
کسی که زیردستانش را به خاطر خطاهای کوچک تنبیه کند، نباید انتظار بزرگی و ریاست داشته باشد.[8]

خودآزمایی

1- به چه دلیل اگر مرد ببیند که همسرش تقیّدی به حفظ حجاب و پوشش اسلامی ندارد، ناراحت می‌شود؟
2- فواید رعایت حجاب و پوشش اسلامی، برای زنان را بیان کنید.
3- بهترین راه همسرداری چیست؟

پی نوشت ها

[1]. نور( 24) آيه‌ی 31.
[2]. بحارالأنوار، ج ۱۰۳، ص ۲۳۵.
[3]. روزنامه‌ی اطلاعات، ۱۰ آبان ۱۳۵۴.
[4]. بحارالأنوار، ج 103، ص 223.
[5]. همان، ج 74، ص 5.
[6]. شافى، ج 2، ص 139.

[7]. وسائل الشيعه، ج 14، ص 123.
[8]. بحارالأنوار، ج 75، ص 272.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی