چه خوب است شوهر اگر احساس کرد همسرش برای ترقی و تکامل صلاحیت و آمادگی دارد، در این باره به او کمک کند. اگر بی‌سواد است، او را تشویق نماید تا در کلاس‌های نهضت سوادآموزی شرکت کند و با سواد شود. و یا اگر تحصیلات ابتدایی یا متوسطه را نیمه تمام گذاشته، به تحصیلات خود ادامه دهد. اگر در خانه کار می‌کند...
اگر شغل مرد در بیرون از خانه باشد، همسرش در غیاب او آزادی دارد؛ اما اگر درمنزل کار کند، همسرش محدود خواهد بود. ممکن است مرد، شاعر، نویسنده، نقاش و یا دانشمند و اهل مطالعه باشد. چنین افرادی معمولاً محل کارشان منزل است، ناچارند همیشه یا بیش‌تر وقت خود را در خانه باشند. از همین رو، زندگی آن‌ها با دیگران تفاوت دارد. کارشان یک کار فکری و ذوقی است که به محیطی آرام و بی سر و صدا نیاز دارد.
در این جا مشکل بزرگی پیدا می‌شود، از یک سو، مرد به محیط آرام و بی سر و صدا نیاز دارد و از سوی دیگر، خانم می‌خواهد در خانه آزادانه زندگی کند. اگر زن بتواند کارهای خانه را به گونه ای انجام دهد که مزاحم فعالیت‌های فکری شوهرش نباشد، کار ارزنده‌ای انجام داده است؛ زیرا ایجاد محیطی آرام، کار آسانی نیست، به‌ویژه برای افراد بچه‌دار، فداکاری و تدبیر می‌خواهد. گرچه دشوار است، اما برای ترقی و موفقیت مرد ضرورت دارد.
زن اگر با همسرش همکاری داشته باشد، می‌تواند از او فردی آبرومند و مفید بسازد که هم به اجتماع خدمت کند و هم اسباب افتخار او باشد. این خانم باید توجه داشته باشد که گرچه شوهرش همواره یا بیش‌تر وقت‌ها در خانه است، اما بی‌کار نیست. نباید انتظار داشته باشد زنگ در خانه را جواب دهد، بچه‌داری کند، گاهی سری به آشپزخانه بزند، در کارهای خانه کمک کند، با بچه‌های شلوغ و بازی‌گوش دعوا کند. وقتی که مرد مشغول کار است باید او را ندیده گرفت و فرض کرد اصلاً در خانه نیست.
خانم محترم! وقتی که همسرت می‌خواهد به اتاق کار برود، اسباب و لوازم مورد نیازش را از قبیل: کتاب، قلم، کاغذ، دفتر، مداد، همه را برایش حاضر کن که برای پیدا کردن آن‌ها معطل نشود. آن گاه که اسباب و لوازم کارش آماده شد، از اتاق بیرون برو و او را به حال خود بگذار. در اطراف اتاقش آهسته راه برو، بلند بلند حرف نزن، مواظب باش بچه‌ها سر و صدا نکنند، به آنان بگو که اکنون وقت بازی شما نیست؛ زیرا پدر در اتاق مشغول کار است و از سر و صدای شما ناراحت می‌شود، بازی را بگذارید برای ساعت‌های بی‌کاری او. در زمان کار، درباره‌ی مسائل زندگی سخن نگو؛ زیرا رشته‌ی افکارش پاره می‌شود و تا بخواهد دوباره حواسش را متمرکز کند، بی‌کار می‌ماند. در راه رفتن از کفش‌های بی‌صدا استفاده کن. صدای زنگ در خانه را کوتاه کن که مزاحم او نشود. پاسخ تلفن را بده و اگر کسی با او کار داشت، بگو: مشغول کار است، اگر ممکن است در فلان ساعت تلفن بفرمایید. برنامه‌ی رفت و آمد و مهمان داری را به ساعت‌های استراحت او بینداز. از دوستان و خویشانت، که قصد دیدار شما را دارند، عذرخواهی کن و بگو: چون سر و صدای ما ممکن است برای کار آقا مزاحمت داشته باشد، خواهشمندم در فلان وقت تشریف بیاورید. آنان هم اگر دوستان شما باشند، از این پیشنهاد رنجیده خاطر نخواهند شد، بلکه شما را به خاطر کاردانی و شوهرداری تحسین خواهند کرد. در عین حال که سرگرم کارهای خانه هستی، مراقب شوهرت نیز باش، اگر چیزی خواست، بی‌درنگ برایش حاضرکن.
شاید خانم‌ها این گونه زندگی را غیر ممکن شمرده، بگویند: مگر برای یک زن امکان دارد که کارهای دشوار خانه‌داری را انجام دهد و در عین حال، به شوهرش رسیدگی کند و خانه را به گونه‌ای در آورد که کوچک‌ترین مزاحمتی برای او پیدا نشود؟ البته این گونه زندگی، چون غیر عادی است، تا اندازه‌ای دشوار به نظر می‌رسد؛ اما اگر به ارزش و اهمیت کارشان واقف باشند و تصمیم بگیرند که کوشش و فداکاری کنند، با کاردانی و تدبیر می‌توانند مشکل را حل کنند. مراتب لیاقت و شایستگی زن در این جا بروز می‌کند وگرنه اداره‌ی یک زندگی عادی از همه کس ساخته است.
خانم محترم! نوشتن یک کتاب ارزنده‌ی علمی یا یک مقاله‌ی جالب و سودمند یا سرودن اشعاری نغز و دل‌پذیر یا کشیدن یک تابلوی نقاشیِ باارزش یا حل مشکلات علمی کار آسانی نیست، اما با همکاری و ازخودگذشتگی تو امکان پذیر می‌گردد. آیا حاضر نیستی در این باره فداکاری کنی و با اندک تغییری در طرز زندگی معمولی مردم، شوهرت را که از هر جهت لیاقت دارد، به صورت مردی دانشمند و مفید در آوری که همه جامعه از خدماتش استفاده کنند و تو نیز از منافع مادی و آبروی اجتماعی او بهره‌مند گردی؟
به پیشرفت شوهرت کمک کن
بشر ذاتاً قابلیت ترقی دارد، عشق به کمال در نهادش نهفته و برای تکامل آفریده شده است. هر کس، در هر مقام و هر شرایط و هر سنی که باشد، می‌تواند به پیشرفت خویش ادامه داده و کامل‌تر گردد. انسان که برای هر گونه کمالی آماده است نباید هیچ‌گاه به آن چه دارد، قناعت نموده، هدف آفرینش را فراموش کند، بلکه تا زنده است باید بکوشد تا کامل و کامل‌تر گردد.
هر انسانی خواهان ترقی است؛ اما همه کس در رسیدن به این هدف، موفق نمی‌گردد. همت بلند و کوشش فراوان لازم دارد. باید زمینه‌ی کار را فراهم ساخت و موانع را برطرف نمود، آن گاه کوشید تا به مقصد رسید. شخصیت مرد تا حد زیادی به خواسته‌های همسرش بستگی دارد. زن می‌تواند به پیشرفت و ترقی شوهرش کمک نموده، او را در مسیر ترقی قرار دهد؛ همان طور که می‌تواند مانع پیشرفتش شود. زن هر چه بخواهد، بدون شک همان است.
خانم محترم! در حد شرایط و امکاناتی که برای‌تان فراهم است، شخصیت بزرگ‌تر و والاتری را برای شوهرت در نظر بگیر و برای رسیدن به آن درجه تشویقش کن. اگر میل دارد به تحصیلات خویش ادامه دهد یا به وسیله‌ی مطالعه و خواندن کتاب به معلوماتش بیفزاید، نه تنها مخالفت نکن، بلکه تشویق و ترغیبش کن. برنامه‌ی زندگی را طوری تنظیم کن که با کارهای او هماهنگ باشد. سعی کن اسباب آسایش و راحتی او را فراهم سازی تا با فکر آزاد به پیشرفت خویش ادامه دهد.
اگر سواد ندارد، با خواهش و تمنا از او بخواه که درس بخواند. اگر تحصیل کرده است، تشویقش کن رشته‌ی علمی‌اش را ادامه دهد و با خواندن کتاب‌های مربوط به آن رشته، به معلومات خویش بیفزاید. اگر دبیر یا آموزگار یا قاضی یا استاد یا مهندس است، از وی بخواه اوقات فراغت خویش را به خواندن کتاب‌های مربوط به فن خودش یا کتاب‌های علمی و اخلاقی و تاریخی بگذراند. خلاصه، همسر تو هر کس و در هرمقامی که باشد، برای ترقی و تکامل آمادگی دارد. نگذار از مسیری که دستگاه آفرینش برایش پیش‌بینی کرده، منحرف شود و از مطالعه و تکامل دست بردارد. او را به تحقیقات علمی و خواندن کتاب عادت بده و نگذار شخصیت او در یک حد معین متوقف بماند.
اگر فرصت تهیه‌ی کتاب را ندارد، تو می‌توانی با مشورت دوستان، این کار را برعهده بگیری. کتاب‌های سودمند علمی، اخلاقی، تاریخی، دینی، اقتصادی و ادبی را که به صلاح و طبق سلیقه‌اش باشد، تهیه کرده، در اختیارش بگذار، و به خواندن تشویقش کن. خودت نیز کتاب‌ها و مجله‌های سودمند را بخوان و در ضمن خواندن اگر به مطالبی برخورد کردی که برای شوهرت نیز مفید بود، آن را یادداشت نموده، دراختیارش بگذار.
این کار، فواید بسیاری در بردارد:
اولاً، اگر مدتی به این برنامه ادامه دهد، فردی دانشمند و سربلند خواهد شد و تو به وجودش افتخار خواهی کرد. به علاوه، در رشته‌ی خودش فردی متخصص خواهد شد که هم برای خود و هم برای جامعه مفید خواهد بود.
ثانیاً، چون به ندای آفرینش لبیک گفته و سرگرم مطالعه و تحقیق است، کم‌تر به ضعف اعصاب و بیماری‌های روانی مبتلا می‌گردد.
ثالثاً، چون در مسیر پیشرفت قرار گرفته و به خواندن کتاب علاقه‌مند شود، به خانه و زندگی دل‌بستگی پیدا می‌کند، دنبال ولگردی نمی‌رود، به مراکز فساد و شب‌نشینی‌های زیان بخش قدم نمی‌گذارد، در دام تبهکاران و اعتیادهای خطرناک نمی‌افتد.
به ترقی همسرت کمک کن
زن نیز مانند مرد لیاقت ترقی و تکامل دارد. شوهر چنان که به ترقی خویش علاقه دارد، باید به فکر تکامل همسرش نیز باشد. مرد باید توجه داشته باشد که همسر او شریک زندگی وی و مادر و مربی فرزندانش است. کمالات او موجب افتخار و سربلندی خانواده است. و تحصیلِ این کمالات همیشه امکان‌پذیر است. پس از عروسی و در خانه‌ی شوهر نیز می‌تواند به کمالات خویش بیفزاید. البته مشروط به این که شوهر بخواهد و در این رابطه به او کمک کند. سزاوار نیست که مرد خود خواه باشد و تنها به ترقی خود بیندیشد و از تکامل همسرش غافل بماند.
چه خوب است شوهر اگر احساس کرد همسرش برای ترقی و تکامل صلاحیت و آمادگی دارد، در این باره به او کمک کند. اگر بی‌سواد است، او را تشویق نماید تا در کلاس‌های نهضت سوادآموزی شرکت کند و با سواد شود. و یا اگر تحصیلات ابتدایی یا متوسطه را نیمه تمام گذاشته، به تحصیلات خود ادامه دهد. یا اگر برای تحصیلات دانشگاهی آمادگی و تمایل دارد، با ادامه‌ی تحصیل او موافقت کند و اگر تحصیلاتش به اتمام رسیده یا میلی به ادامه‌ی تحصیل ندارد لااقل او را به مطالعه و تحقیق تشویق کند.
یک خانم می‌تواند در منزل مطالعه و تحقیق نماید، کتاب یا مقاله بنویسد، نقاشی، خیاطی، گل‌دوزی، خطاطی و یا هر رشته‌ی دیگر مورد علاقه‌اش را بیاموزد و تمرین کند. حیف نیست که خانم‌ها از ذوق و علاقه و فرصت خویش استفاده نکنند و در خانه راکد بمانند؟
لازمه‌ی همسرداری این است که مرد در این زمینه همسرش را تشویق کند و امکانات لازم را تا حد امکان برایش فراهم سازد.
یکی از مشکلات این است که اگر خانم خانه‌دار و بچه‌دار بخواهد در مسیر ترقی و تکامل خویش گام بردارد، طبعاً از کارهای خانه‌داری مقداری عقب می‌ماند و غالباً نمی‌تواند در حد مطلوب به انجام آن‌ها بپردازد. در چنین حالی مقتضای صفا و صمیمیت خانوادگی این است که مرد مقداری از این کارها را بر عهده بگیرد و کشمکش کند. مرد اگر در این زمینه به همسرش کمک کند نه تنها زیان نمی‌بیند، بلکه درنهایت به نفع او و فرزندانش تمام خواهد شد؛ زیرا یک زن دانشمند، از چند جهت به نفع خانواده است:
1. در تربیت فرزندان غالباً موفق‌تر است؛
2. در مسائل خانوادگی بهتر قابل تفاهم است؛
3. زندگی با یک همسر فهمیده و دانا خوش‌تر است؛
4. اسباب آبرو و شرافت شوهر و خانواده است؛
5. وجودی ارزشمند و به جامعه بیش‌تر می‌تواند خدمت کند؛
6. در اثر اشتغال از ضعف اعصاب و افسردگی که لازمه بی‌کاری است، مصون می‌ماند؛
7. اگر در آمد مادی داشت، می‌تواند در تأمین هزینه زندگی کمک کند؛
8. اطمینان خاطری است برای زن در جهت حل مشکلات احتمالی آینده و روزهای مبادا.
خودآزمایی
۱- مشکل بزرگی که مردانی که محل کارشان منزل است به آن دچار می‌شوند را بیان کنید.
۲- یک زن دانشمند، از کدام جهت‌ها به نفع خانواده است؟
۳- یکی از مشکلات برای خانم خانه‌دار و بچه‌دار که بخواهد در مسیر ترقی و تکامل خویش گام بردارد، چیست؟
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی