بسم الله الرّحمن الرّحیم
محضر مبارک مرجع عالیقدر شیعه، حضرت آیتالله العظمی صافی گلپایگانی دامظلهالعالی
با عرض سلام و ادب به حضور آن عزیز فرزانه
خواهشمند است در اوّلین سال تدریس اینجانب و اشتغال به شغل معلّمی، که شغل انبیای الهی است، با رهنمودهای ارزنده خود، این جانب را دلگرم سازید.
ایام عزّت مستدام
بسم الله الرّحمن الرّحیم
با سلام و تقدیر از حسن نیّت و توجّهی که به قداست شغل خود، در آغاز شروع به آن دارید، از خداوند متعال مسئلت مینمایم که ابواب توفیق را بر روی شما مفتوح و در زیر سایه حضرت بقیةالله ـ ارواحنا فداه ـ موفّق و از یاران و خدمتگزاران حضرتش باشید.
شغل شریف معلّمی از مشاغلی است که عقل و شرع بر احترام آن اتفاق دارند و علوّ منزلت و رتبه معلّم در بین تمام ملل و امم همواره مورد تصدیق و تأیید بوده و هست.
خداوند متعال طبق فرموده خود، در قرآن مجید، معلم کلّ انسانها و معلم آدم ابوالبشر و معلم حضرت رسول خاتم(ص) است و تمام ممکنات، زیر پوشش تعلیم و تربیت تکوینی، تشریعی و فطری او قرار دارند.
انبیای عظام یکی از بزرگترین وظایفشان، تعلیم و تربیت است و حضرت رسول اکرم(ص) طبق فرموده خودشان: «إِنَّمَا بُعِثْتُ مُعَلِّماً»،[۱] معلم کتاب و حکمت بود.
امیرالمؤمنین و سایر ائمه اطهار(ع) مظاهر صفت تعلیم و تربیت جامعه الهیّه هستند. مدرسه تعلیم و بیان علوم و معارف و احکام آن بزرگواران، از همان صدر اسلام گشایش یافت و تا به امروز، یگانه مدرسه جهانی است که هزاران معلم در آن پرورش یافته و در اطراف و اکناف جهان، شهر و روستا، مساجد و حسینیهها، منازل و مدارس، شغل مقدّس آموزگاری دارند.
حضرت سیدالشهداء(ع) ـ علیه و علی اولاده و علی اصحابه الکرام افضل التحیة و السلام ـ که در ایّام محرّم و صفر، در سراسر عالم اسلامی، به خصوص کشور عزیزمان، مجالس سوگواری و عزاداری آن حضرت منعقد است و همه مدارس تعلیم و تربیت از برکت وجود ذیجودش میباشد، در مسجد مدینه، عالیترین حلقه درس را داشت که خود آن بزرگوار، مدرّس و معلّم آن بود و صحابه و تابعین در آن افتخار شاگردی و کسب علم را در آن داشتند.[۲]
بدیهی است که در اینجا احتیاج به تذکر نیست که مقصود از تعلیم و معلّم، تعلیم علوم مشروعه و معلّم کمالات مفیده است.
معلّم قرآن، معلّم احکام، معلّم اخلاق، معلّم اعتقادات و اصول دین، معلّم خطّ و نگارش، معلّم تاریخ و سرگذشت عبرتانگیز گذشتگان، معلّم علوم ادب، معلّم علوم پزشکی، معلّم فیزیک، شیمی، ریاضیات، هیئت و نجوم، معلّم انواع صنایع، معدن شناسی، زمین شناسی، گیاه شناسی و ... همه فضیلت دارند، و تعلیم همه را میتوان به عنوان خدمت به جامعه و عزّت و شوکت اسلام و مسلمین و رفع نیاز از بیگانگان، برای کسب ثواب و رضای خداوند متعال انجام داد.
در صورتی که معلّم با این شعور و ادراک عالی و هدف مقدس، علومِ مذکوره را تعلیم دهد، هیچ یک از متاعهای دنیوی را نمیتوان با ارزش کار او برابر شمرد.
هرچه خلوص نیّت معلّم، در این راه بیشتر و اهتمام او در تربیت افراد مفیدتر و کاملتر باشد، ارزش معنوی کار او بیشتر میشود.
در مدرسه تعلیم حضرت امام جعفر صادق(ع) که هزاران شاگرد، از علما، محدّثان، مفسّران و متخصّصان در علوم متنوع تربیت شدهاند، فردی مانند جابر بن حیان بوده است که او را پدر علم شیمی لقب دادهاند و صدها کتاب در رشتههای مختلف تألیف کرده است.
در جامعه اسلامی، وقتی سخن از تعلیم و معلّم و شأن و مقام معلّم به میان میآید، تعلیم و تعلّم در رشتههای مذکور است، هرچند تعلیم علوم اسلامی و علوم قرآن و شرعیّات را موقعیّتی خاص است، امّا چون همه این علوم برای کمال دین و آخرت و نظام معاش و معاد و نفی فقر و جهل لازم است، و از طرفی معلّم در همه این رشتهها میتواند در ضمن تدریس، با طرح مثالهای مناسب، دانشآموزان را با اسلام و معارف و مکتب حق اهل بیت(ع) آشنا سازد. شغل معلم فرصت بسیار خوبی برای او است که دانشآموزان را به راه راست اسلام هدایت نماید، و بالعکس، چنانچه خدای ناکرده، معلّم، متعهّد نباشد و سلامتی اخلاقی و عقیدتی نداشته باشد، در هر رشتهای که تدریس کند، ممکن است بر افکار و عقاید و اخلاق دانشآموز، اثر سوء بگذارد.
در این میان هم، رشتههایی از آداب و فنون فسادانگیز میباشد که آموزش و تعلیم آنها جایز نیست و حساب معلمان حقیقی، که با انبیا و ائمه(ع) همکاری دارند و از مکتب آنها الهام میگیرند، از کسانی که به آموزش این فنون مبتذل و حرام، عمر خود و دیگران را ضایع مینمایند، جداست.
امید آنکه مؤسسات تعلیم و تربیت ما، در مسیر احکام نورانی و هدایت تعالیم قرآنی، جامعه را به رشد و ترقی برسانند و معلّمان عزیز، این وظیفه بزرگی را که به عهده گرفتهاند، به خوبی ایفا نموده، و سرافراز و سربلند، در زمره پاسداران ارزشهای اسلامی و منتقل کنندگان معارف دین و حقایق به نسلهای بعد، محسوب گردند.
عرض نصیحت من، به معلّمین بزرگوار و محترم، به خصوص عزیزانی که آغاز افتخار آنها، به کسب عنوان معلّمی است، این است که اهتمام داشته باشند تا کار خود را برای خدا و در راه خدا قرار دهند و با دانشآموزانی که در کلاس آنها هستند، با کمال مهر و محبت و فروتنی رفتار کنند؛ مسئولانه در کلاس حاضر شده و از امانتهایی که به آنها سپرده شده و میشود، خوب نگهداری کنند که عمر و وقت آنها، نه فقط به خودشان، بلکه به کلّ جامعه مربوط است، تلف نشود.
بدانند که اخلاق، آداب، روش و گفتار و کردار معلّم، حتی ظاهر لباس و سر و صورت او، بر دانشآموز تأثیر میگذارد و بعد از خانه و محیط منزل، یا مهمتر از خانه، محیط انسانساز، مدرسه و کلاس درس و اخلاق معلّم است.
وَالْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لا یَخْرُجُ إِلاَّ نَکِدَا؛[۳]
با توجه به این مسئولیّتها، کلاس درس، کلاس عبادت خدا و درسِ معلّم، عبادت و سرتاسرِ شغل او، عبادت است.
گوارا باد بر شما و بر افرادی که چنین افتخاری را کسب کردهاند!
یَا لَیْتَنَا کُنَّا مَعَکُمْ فَنَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً.
والسلام علیک و رحمة الله و برکاته
لطف الله صافی
[۱]. ابوداود طیالسی، مسند، ص۲۹۸؛ ابنماجه قزوینی، سنن، ج۱، ص۸۳؛ دارمی، سنن، ج۱، ص۱۰۰؛ ابنعبدالبر، التمهید، ج۵، ص۱۱۸. «تنها برای تعلیم، برانگیخته شدم».
[۲]. ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۱۷۹؛ ر.ک: ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۱۶۲؛ علایلی، سموالمعنی فی سموالذات، ص۹۸ـ۱۰۲؛ نگارنده، پرتوی از عظمت امام حسین(ع)، ص۱۵۳ـ۱۵۶.
[۳]. اعراف، ۵۸. «و زمین پاک گیاهش به اذن پروردگارش میروید و آنچه پلید است جز [حاصلی] ناچیز برنیاورد».
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی