تغذیه و بهداشت کودک | مهم‌ترین عامل تجدید فراش مردها

تغذیه و بهداشت کودک

یکی از کارهای حساس بانوان تغذیه اطفال است. سلامت و بیماری، زشتی و زیبایی، خوش‌اخلاقی و بداخلاقی و زیرکی و کودنی کودکان به چگونگی تغذیه آن‌ها مربوط است. نیازهای غذایی آنان با بزرگ‌سالان یک سان نیست و در سنین مختلف تغییر پیدا می‌کند. یک بانوی بچه‌دار باید همه‌ی این جهات را رعایت کند.
بهترین و کامل‌ترین غذاها شیر است. تمام موادی که برای رشد بدن ضروری است، در شیر وجود دارد. شیر مادر برای نوزاد از هر غذایی سالم‌تر و بهتر است؛ زیرا مواد موجود در شیر مادر، با دستگاه گوارش طفل سازگار است و به راحتی هضم می‌شود.
حضرت علی(ع) می‌فرماید:
برای طفل هیچ غذایی بهتر و با برکت‌تر از شیر مادر وجود ندارد.[1]
دکتر عبدالحسین طبا رئیس منطقه مدیترانه‌ی شرقی بهداشت جهانی در پیام خود می‌گوید: عامل مهمی که کودک را مستعد بیماری می‌کند محروم کردن وی از شیر مادر، یعنی یگانه بیمه زندگی اوست.[2]
مادران شیرده باید بدین موضوع توجه داشته باشند که مواد مختلف ‌غذایی اطفال به‌ وسیله نوشیدن شیر مادر در اختیار آنان گذارده می‌شود.
مواد موجود در شیر مادر هم باید به وسیله‌ی غذای مادر تأمین شود؛ یعنی، چگونگی شیر مادر به نوع و مقدار خوراک او بستگی دارد. به هر نسبت که غذای مادر متنوع و کامل باشد، به همان نسبت شیرش نیز کامل و غنی خواهد بود. بنابراین، بر مادران شیرده لازم است که در آن ایام از رژیم غذایی کامل بهره ببرند، باید غذای آن‌ها به قدری غنی باشد که بتواند احتیاجات غذایی خود و نوزادشان را تأمین کند. اگر این جهت را مراعات نکنند، هم به سلامت خود آسیب می‌رسانند و هم به سلامت طفلشان.
بر پدر نیز لازم است که برنامه‌ی غذایی همسر شیرده‌اش را طوری مرتب سازد که از جهت غذایی بسیار غنی و کامل باشد و بدین وسیله سلامت او و فرزندش را تأمین نماید.
در این باره می‌توان از پزشک متخصص دستور گرفت و یا از کتاب‌های غذاشناسی استفاده نمود. به طور کلی غذای مادر باید متنوع و گوناگون باشد، باید از انواع خوراکی‌ها میل کند، انواع سبزی‌ها، میوه‌ها، حبوبات، گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات باید در برنامه غذایی او گنجانده شود، و از همه این‌ها گاه‌گاه استفاده کند. به هر حال، شیر مادر بی‌تردید آثار نیک یا بدی در نوزاد خواهد گذاشت که نمی‌توان آن‌ها را نادیده ‌گرفت.
علی(ع) در این باره می‌فرماید:
زنان احمق را برای شیردادن انتخاب نکنید؛ زیرا شیر طبیعت نوزاد را دگرگون خواهد ساخت.[3]
حضرت باقر(ع) می‌فرماید:
زنان زیبا را برای شیردادن انتخاب کنید؛ زیرا شیر اثر دارد و صفات زن شیرده را به طفل شیرخوار سرایت می‌دهد.[4]
نوزاد را منظم و در ساعت‌های معین شیر بدهید، تا با نظم و ترتیب عادت کند و بردبار و صبور بار بیاید، و معده و دستگاه گوارشش سالم بماند. اگر نظم و ترتیب را رعایت نکردید و هر وقت گریه کرد پستان در دهانش گذاشتید به همین وضع عادت می‌کند.
گاه و بی‌گاه گریه سر می‌دهد و اسباب مزاحمت شما را فراهم می‌سازد، در بزرگ‌سالی نیز این بی‌نظمی را از دست نخواهد داد، حرّیت و آزادی را از دست می‌دهد، در مشکلات زندگی صبر و حوصله نمی‌کند و با اندک چیزی، ستیزه‌گری را آغاز می‌کند و یا به گریه و زاری متوسل می‌شود. خیال نکنید که رعایت نظم و ترتیب درباره‌ی غذای نوزاد دشوار است، اگر چند روزی صبر و حوصله کنید، به‌زودی با برنامه‌ی دل‌خواه شما عادت خواهد کرد.
کارشناسان تغذیه اطفال اظهار می‌دارند: هر سه یا چهار ساعت یک‌بار باید نوازد را از شیر سیر کرد. در موقع شیر دادن، طفل را در دامن بگذارید؛ زیرا علاوه بر این که شیر خوردن برایش آسان است، از شما احسان محبت و مهربانی می‌بیند و همین احساس در شخصیت آینده‌اش مؤثر خواهد بود. هنگامی که در بستر خوابیده‌اید نوزاد را برای شیر دادن در پهلوی خود قرار ندهید؛ زیرا ممکن است در همان حالی که پستانتان در دهان اوست خوابتان ببرد و بدین وسیله آن طفل بی‌گناه که نمی‌تواند از خویش دفاع کند خفه شود. این امر را خیلی بعید مشمارید؛ زیرا از این قبیل حوادث بسیار اتفاق افتاده است.
اگر پستان شما شیر ندارد می‌توانید از شیر گاو استفاده نمایید؛ ولی چون شیر گاو غلیظ‌تر از شیر مادر است و قند کم‌تری دارد، قدری آب و شکر به آن اضافه کنید. و یا از شیرهای پاستوریزه استفاده کنید. شیر را در حدود بیست ‌دقیقه بجوشانید تا اگر دارای میکرب است کشته شود، شیر داغ یا سرد را به بچه ندهید، مواظب باشید حرارتش به ‌اندازه حرارت شیر مادر باشد. پس از هر بار شیر دادن شیشه و سرشیشه را کاملاً بشویید، مخصوصاً در تابستان، زیرا ممکن است آلوده و متعفن گردد و به سلامت شیرخوار آسیب رساند. مواظب باشید شیر فاسد و مانده نباشد. برای شیر دادن بهتر است از شیشه‌های درجه‌دار استفاده کنید تا مقدار خوراکش منظم گردد.
اگر می‌خواهید از شیر خشک استفاده کنید، حتماً با پزشک اطفال مشورت نمایید؛ زیرا شیر خشک انواع مختلفی دارد، باید پزشک تعیین کند که چه نوعی از آن‌ها بادستگاه گوارش طفل شما تناسب دارد.
می‌توانید گاهی هم آب میوه به کودک بدهید. از پنج شش ‌ماهگی کم‌کم به غذا خوردن عادتش بدهید، می‌توانید از سوپ رقیق استفاده کنید. می‌توانید بیسکویت یا نان ‌قندی تازه را در آب حل کرده به او بخورانید. ماست شیرین و پنیر تازه نیز مفید است.
از نه ماه به بعد از غذاهای خودتان قدری به او بدهید. نوزاد هم مانند شما نیاز به آب پیدا می‌کند، اگر احساس کردید تشنه است به او آب بدهید. گریه و بی‌تابی اطفال گاهی در اثر تشنگی است. غذاهای رقیق و متنوع به او بدهید مخصوصاً میوه‌جات و سبزی‌های پخته و سوپ استخوان برای اطفال مفید است؛ اما تا می‌توانید دستگاه گوارش جدید و بی عیب آن‌ها را به وسیله چای مسموم نسازید.
بهداشت و نظافت کودک را کاملاً رعایت کنید. رخت‌خواب و لباس‌هایش همیشه تمیز باشد. کهنه‌هایش را زود به زود عوض کنید. دست‌هایش را با آب و صابون بشویید. از حمام دادن و شست‌وشوی او غفلت نکنید؛ زیرا کودک در مقابل میکرب‌ها مقاوم نیست، اگر بهداشت را رعایت نکنید، ممکن است بیمار یا تلف شود.
از بیماری‌هایی که واکسن دارند مانند: آبله، سرخک، سیاه ‌سرفه، آبله ‌مرغان، مخملک، فلج اطفال، به وسیله واکسن قبلاً از آن‌ها جلوگیری کنید. چاره واقعه را پیش از وقوع باید کرد.
خوش‌بختانه واکسن این قبیل بیماری‌ها در بهداری‌ها رایگان در اختیار شما گذاشته می‌شود.
اگر قوانین نظافت و بهداشت را کاملاً رعایت کنید، می‌توانید فرزندانی سالم، شاداب و نیرومند پرورش دهید.

مرد و تعدد همسر

از مشکلاتی که برخی خانواده‌ها به آن دچارند، دو همسر داشتن است. همسر دوم گرفتن کار چندان دشواری نیست، ولی اداره‌ی دو خانواده کاری است بسیار سخت و پر دردسر. آرامش و صفا را که بزرگ‌ترین ثمره‌ی ازدواج است، از خانواده سلب می‌کند. همسر اول دوست دارد تمام قلب شوهر مسخر او باشد و جایگاهی برای همسر دیگر نباشد. وقتی احساس کرد همسر دیگری وارد حریم مقدس ازدواج او شده، به ‌شدت نگران می‌شود و در صدد انتقام و کینه‌توزی برمی‌آید، اعتراض می‌کند، داد و فریاد راه می‌اندازد، آبرو ریزی می‌کند، نسبت به زندگی و شوهر دل‌سرد می‌شود، به ‌امور زندگی و فرزندانش نمی‌رسد. سعی می‌کند به هر طریق ممکن آرامش را از شوهر بی‌وفایش سلب نماید.
اگر شوهر کاملاً خون‌سرد باشد و عکس‌العمل تندی از خویش نشان ندهد، وضع به همین شکل ادامه می‌یابد، و چنان چه عکس‌العمل تندی از خود نشان دهد، جنگ و نزاع و قهر و دعوا نیز شدت می‌گیرد و گاهی به کتک و فحش و ناسزا کشیده می‌شود. به ‌هر تقدیر زندگی، تلخ و غیرقابل تحمل می‌شود.
مصیبت بارتر زندگی فرزندان بی‌گناه آن‌ها خواهد بود. بچه‌ها غالباً از مادر خود جانب‌داری می‌کنند و نسبت به پدر بدبین می‌شوند، او را خیانت‌کار و هوس‌باز می‌شمارند و کینه‌اش را به دل می‌گیرند. از خانه و خانواده بیزار می‌شوند و چه بسا از خانه فرار می‌کنند و در دام اعتیاد یا دیگر مفاسد اخلاقی و اجتماعی گرفتار می‌گردند. بدتر این که زن اول نمی‌تواند هووی خود را تحمل کند و گاهی کارشان به طلاق و جدایی می‌انجامد.
اسلام گرچه تعدد زوجات را تجویز کرده، ولی آن را مشروط به رعایت کامل عدالت در بین همسران دانسته و رعایت عدالت هم کاری بسیار دشوار است:
در قرآن آمده است:
هر چه خواستید، دو یا سه یا چهار زن بگیرید، ولی اگر بیم آن را دارید که نتوانید در میان آن‌ها با عدالت رفتار کنید، بیش از یک زن نگیرید.[5]
در آیه‌ی مذکور، به مردها توصیه شده که اگر بیم آن دارید که نتوانید در میان همسران متعدد با عدالت کامل رفتار کنید از گرفتن بیش از یک زن خودداری نمایید. و همه می‌دانیم که رعایت تساوی و عدالت کامل در تمام جهات در میان دو همسر کاری است بسیار دشوار و در حد غیرممکن.
بنابراین بیش از یک همسر اختیار کردن نه به صلاح دین مرد است و نه به مصلحت دنیای اوست. آیا چند دقیقه لذت‌جویی، ارزش تحمل این همه دشواری‌ها را دارد؟!
البته مرد در چند صورت ناگزیر به انتخاب همسر دوم می‌شود:
1. در صورتی که همسر اول او عقیم و نازا باشد؛
2. در صورتی که همسر اول در اثر بیماری‌یی که دارد، نتواند نیروی جنسی شوهرش را ارضا کند؛
3. در صورتی که همسر اول سرد مزاج و به عمل جنسی بی‌علاقه باشد و تمکین نکند و مرد بیم آن را دارد که به گناه کشیده شود.
در چنین مواردی مرد در رابطه با تجدید فراش، عذر مقبولی دارد، گرچه باز هم بی‌دردسر نیست، ولی تحمل آن، ارزش دارد.
البته در این موارد هم اگر مرد فداکاری کند و به همسر اول اکتفا نماید، بهتر است و اگر ناچار شد همسر دوم بگیرد، باید کوشش کند که در تمام جهات نسبت به آنان تساوی را رعایت کند و رفتار عادلانه و بدون تبعیض داشته باشد.
در چنین مواردی صلاح همسر اول در این است که وضع حساس و عذر موجه شوهرش را درک کند، نه تنها با اختیار کردن همسر دوم موافقت کند، بلکه در این رابطه خودش پیش‌قدم شود و وسیله‌اش را فراهم سازد. همسر دوم را قبلاً بپذیرد و وجودش را تحمل کند.
نه شوهر را اذیت کند نه هووی خود را، با او طرح دوستی بریزد و او را شریک زندگی بداند. با چنین رفتار عاقلانه‌ای است که می‌تواند محبت شوهرش را نسبت به‌ خود همانند سابق حفظ کند و او را به رعایت عدالت و تساوی تشویق نماید. و با هووی خود با صفا و صمیمیت در یک خانه یا در دو خانه زندگی کنند.
در پایان تذکر این نکته را به بانوان لازم می‌دانم: بسیاری از بانوان از این که شوهرشان همسر دومی اختیار کند، بیمناکند و همواره مراقبت دارند چنین حادثه‌ای به‌وجود نیاید، این بانوان باید بدانند که بهترین راه برای پیش گیری از وقوع چنین حادثه‌ی ‌ناگواری، رفع عوامل آن است. مهم‌ترین عاملی که مرد را به فکر تجدید فراش وامی‌دارد یکی از این دو چیز است:
عامل اول، نبودن آرامش در خانه، خانه محل آرامش و تجدید نیروی مرد است. دوست دارد منزل و خانواده‌اش این گونه باشد. اگر همسر با ایرادها، بهانه جویی‌ها، بی‌ادبی‌ها، ناسپاسی‌ها و بداخلاقی‌های مداوم خویش آسایش و آرامش را از شوهر سلب کند، ممکن است شوهر به ستوه آید و به فکر تجدید فراش و تهیه محل آرام برود. همسری که به حفظ شوهر خود علاقه دارد، باید اخلاق و رفتارش را اصلاح نماید.
عامل دوم، آرایش نکردن همسر در خانه. مردها غالباً تنوع طلبند. میل دارند همسرشان در منزل زیبا و جذّاب باشد. برای شوهرش آرایش کند، بهترین لباس‌ها را بپوشد. هر روز به صورتی جدید برایش دلبری کند.
اگر زن این چنین عمل کند، مرد هم کم‌تر به فکر تجدید فراش می‌افتد؛ زیرا نیازی برای این کار نمی‌بیند. مرد در صورتی به فکر همسر دوم می‌افتد که همسر اولش را چنین نیابد.
بنابراین، بانوان برای نگه‌داری و حفظ شوهر باید در داخل منزل به رعایت زیبایی خود کاملاً عنایت داشته باشند.

خودآزمایی

۱- چرا اختیار بیش از یک همسر به صلاح مرد نیست؟
۲- به چه دلیل بر مادران شیرده لازم است که در آن ایام از رژیم غذایی کامل بهره ببرند؟
۳- مهم‌ترین عاملی که مرد را به فکر تجدید فراش وامی‌دارد را ذکر کنید.

پی نوشت ها

[1]. وسائل الشيعه، ج 15، ص 175.
[2]. روزنامه‌ی اطلاعات، 15 فروردين 1353.
[3]. وسائل الشيعه، ج 15، ص 188.
[4]. همان، ص 189.
[5]. نساء(4) آيه‌ی 3 «فانکحوا ما طاب لکم من النساء مثنی‏ و ثلث و رباع فان خفتم الاّ تعدلوا فواحدة...».

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی