احکام طهارت

طهارت

همانگونه که در درس اول گذشت، مجموعه‌ی برنامه‌های عملی اسلام «احکام» نامیده می‌شود و از جمله آنها، واجبات است و «نماز» یکی از مهمترین و اساسی‌ترین آنهاست.
مسائل مربوط به نماز را به سه دسته تقسیم می‌کنیم:
ـ مُقدّمات ـ مُقارنات ـ مُبطلات
مقدمات نماز، مسائلی که نمازگزار باید قبل از نماز مراعات کند.
مقارنات نماز، مسائل مربوط به متن نماز، از تکبیرة‌الاحرام تا سلام.
مبطلات نماز، مسائلی که نماز را باطل می‌کند.

مقدّمات نماز

طهارت

از جمله مسائلی که قبل از انجام این عبادت بزرگ باید مورد توجه نمازگزار قرار گیرد، طهارت و پاکی است.
نمازگزار باید بدن و لباس خود را از نجاسات (آلودگی‌ها) پاک کند و برای پاکی از نجاسات، شناخت آنها و راه پاک کردن اشیاء نجس نیز لازم است.
قبل از شناخت نجاسات، به یک قاعده کلّی اسلامی توجه کنید:
«در عالَم همه چیز پاک است، مگر یازده چیز و آنچه بر اثر برخورد با اینها نجس شود».
1ـ ادرار (بول) - انسان و حیوان‌های حرام گوشتِ خون
2ـ مدفوع (غائط) - جهنده‌دار [۱] مانند گربه و موش.
3ـ منی

۴ـ خون

۵ـ مردار - انسان‌ و حیوانی که خون جهنده دارد. مانند: گوسفند
۶- سگ - که در خشکی زندگی می‌کند.
7- خوک - ولی دریایی آن نجس نمی‌باشد.
8ـ شراب و هر مایع مست‌کننده.
9ـ آبجو (فُقّاع)، آبجوی غیر طبی.
10ـ کافر.
11ـ عرق شتر نجاست‌خوار.
«طهارت» غیر از «نظافت» است و ممکن است چیزی تمیز باشد ولی از نظر احکام اسلام، پاک نباشد، خواسته‌ی اسلام، هم طهارت است و هم نظافت؛ یعنی انسان باید به فکر پاکی و تمیزی خود و محیط و زندگی خود باشد؛ ولی اکنون سخن درباره‌ی طهارت و نجاست است.
۱. ادرار و مدفوع انسان و تمامی حیوان‌های حرام گوشت که خون جهنده دارند نجس است.
2. ادرار و مدفوع حیوان‌های حلال گوشت، مانند گاو و گوسفند و حیوان‌هایی که خون جهنده ندارند؛ پاک است مانند: مار و ماهی.[۲]
3. بول و غائط حیوا‌نهایی که گوشت آنها مکروه است پاک می‌باشد؛ مانند: اسب و الاغ.[۳]
فضله‌ی پرندگان حرام‌گوشت نجس است، مانند کلاغ.[۴]

احکام خون

۱. خونِ انسان و هر حیوانی که خون جهنده دارد نجس است؛ مانند مرغ و گوسفند.
2. خون حیوانی که خون جهنده ندارد پاک است؛ مانند ماهی و پشه.
3. خونی که گاهی در تخم مرغ یافت می‌شود، نجس نیست؛ ولی بنابر احتیاط واجب باید از خوردن آن اجتناب کرد و اگر خون را با زرده‌ی تخم مرغ به هم بزنند که از بین برود، خوردن زرده هم مانعی ندارد.[۵]
4. خونی که از لای دندان (لثه) می‌آید، اگر با آب دهان مخلوط شده و از بین برود پاک است و در آن صورت، فرو بردن آب دهان هم اشکال ندارد.[۶]

انسان مرده

۱. بدن انسان مرده هر چند تازه مرده باشد و بدنش سرد نشده باشد نجس است؛
مگر آنکه:[۷]
الف) شهید معرکه[۸] باشد.
ب) او را غسل داده باشند (سه غسلش تمام شده باشد).
۲. اجزای بی‌روح میّت مثل مو و ناخن نجس نیست.
حیوان مرده
۱ـ سگ و خوک: تمام اجزاء آن نجس است.
۲ـ غیر سگ و خوک
۱ـ خون جهنده دارد. ۱. اجزاء روح‌دار، نجس است. ۲. اجزاء بی‌روح، پاک است.
۲ـ خون جهنده ندارد: تمام اجزاء آن پاک است.[۹]

خلاصه‌ی درس

۱. برای خواندن نماز باید بدن و لباس نمازگزار پاک باشد.
۲. در عالَم همه چیز پاک است؛ به جز یازده چیز.
۳. بدن شهید در معرکه و میتی که او را غسل داده باشند پاک است.
۴. مردار سگ و خوک و اجزاء مردار حیوان‌هایی که خون جهنده دارند نجس است.
۵. مردار حیوان‌هایی که خون جهنده ندارند و همچنین اجزاء بی‌روح مردار حیوان‌های خون جهنده‌دار پاک است.
۶. خون حیوان‌های خون جهنده‌دار نجس است.
۷. خون در تخم مرغ نجس نیست، ولی بنابر احتیاط واجب باید از خوردن آن خودداری کرد؛ مگر به قدری کم باشد که وقتی با زرده بهم زده شود از بین برود.
۸. خونی که از لای دندان‌ها (لَثه‌) می‌آید، اگر با آب دهان مخلوط شود و از بین برود پاک است و فرو بردن این آب دهان اشکال ندارد.

پرسش

۱. مارمولک و سوسک و قورباغه مرده، چه حکمی دارد؟
۲. سرگین الاغ و فضلة کلاغ، چه حکمی دارد؟
۳. خونی که هنگام مسواک زدن در دهان مشاهده می‌شود، چه حکمی دارد؟
۴. کدام انسان از دنیا رفته‌ای، بدنش پاک است؟
۵. آیا از پشم گوسفند مرده، می‌توان استفاده کرد؟

پی نوشت ها

[۱]. حیوانی که اگر رگ آن را بِبُرند خون از آن جستن می‌کند، خون جهنده دارد.
[۲]. العروةالوثقی، ج 1، ص ۵۵.
[۳]. همان.
[۴]. توضیح‌المسائل، م ۸۵. به فتوای برخی از مراجع، پاک است. آیات عظام خامنه‌ای، سیستانی، مکارم و صافی.
[۵]. به فتوای برخی از مراجع تقلید، نجس نیست ولی خوردنش حرام است، آیات عظام خامنه‌ای، سیستانی، مکارم بنابر احتیاط واجب از خوردن آن پرهیز کند، آیات عظام صافی، زنجانی، نوری.
[۶]. توضیح المسائل، م 96 و 98 تا 101.
[۷]. مردار، حیوان مرده‌ای است که به دستور اسلام ذبح نشده باشد.
[۸]. العروةالوثقی، ج 1، ص ۵۸. الرابع و ص۶۱، م ۱۲.
[۹]. شهیدی که در میدان نبرد جان داده است.
[۱۰]. العروةالوثقی، ج 1، ص ۵۸. الرابع و تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۱۱۵، الرابع.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

حجت الاسلام و المسلمین محمّدحسین فلاح‌زاده