احکام خمس (پرسش و پاسخ‌های دانشجویی)| ۱۳
خانواده دختر قادر به خرید یک مرتبه جهیزیه مورد نیاز خود نیست، اگر از درآمد کسب به تدریج وسایلی به این جهت بخرد، آیا مشمول خمس می‌شود؟ خمس وسایل زندگی
* پرسش 80. اگر انسان به چیزی نیاز دارد و آن را از درآمد تهیّه کند؛ بعد نیازش برطرف شود، آیا خمس به آن تعلّق می‌گیرد؟
امام: بنا بر احتیاط واجب، چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[1]
آیت‌الله بهجت: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[2]
آیات عظام تبریزی، خامنهای، مکارم و وحید: در هر حال خمس ندارد.[3]
آیات عظام فاضل، صافی و نوری: اگر در بین همان سال (سال خرید)، نیازش از آن برطرف شود و تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد و اگر بعد از سال خرید نیازش برطرف شود، خمس ندارد.[4]
آیت‌الله سیستانی: اگر در بین سال (سال خرید)، نیازش از آن برطرف شود و تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را پردازد و اگر بعد از سال خرید، نیازش برطرف شود، خمس ندارد.[5]
* پرسش 81. به جهت نیاز وسایلی خریده‌ام؛ ولی با این که بیش از یک سال از خرید آنها می‌گذرد هیچ استفاده‌ای نکرده‌ام، آیا به اینها خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع (به جز سیستانی و وحید): چنانچه در معرض استفاده بوده، خمس ندارد.[6]
آیت‌الله سیستانی: باید خمس آن را بپردازد؛ مگر این که وجود آن در خانه ضروری باشد و در وقت نیاز نتواند فوراً آن را تهیّه کند. در این صورت اگر تهیّه آن از قبل متعارف باشد، خمس ندارد.[7]
آیت‌الله وحید: خمس دارد.[8]
تبصره. باید توجّه داشت هر چند عبارت رساله‌های علمیه مراجع، در مورد «کتاب» است؛ ولی کتاب خصوصیّتی ندارد و این حکم شامل هر وسیله‌ای است که مورد نیاز انسان باشد.
* پرسش 82. از درآمد کسب، وسایل مورد نیاز (مانند یخچال، رایانه و کتاب) تهیّه و بعد از مدّتی فروخته می‌شود، آیا به پول آن خمس تعلّق می‌گیرد؟
امام: اگر در همان سال فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد و اگر بعد از آن سال بفروشد، پول آن بلافاصله خمس دارد؛ مگر آن که با وسیله دیگری تعویض کند.[9]
آیت‌الله بهجت: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[10]
آیت‌الله تبریزی: به مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش، جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد.[11]
آیت‌الله خامنهای: اگر وسایل مورد نیاز در همان سال خرید فروخته شود به پول فروش آن خمس تعلّق می‌گیرد؛ ولی اگر بعد از گذشت سال خمسی بفروشد، به آن خمس تعلّق نمی‌گیرد.[12]
آیت‌الله فاضل: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد- به مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش- جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.[13]
آیات عظام صافی و سیستانی: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد، تنها مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش، جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید. باید خمس آن را بدهد.[14]
آیت‌الله مکارم: پول فروش وسایل مورد نیاز در هر حال خمس ندارد.[15]
آیت‌الله وحید: تنها مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب خمس آن را بدهد.[16]
آیت‌الله نوری: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد و اگر بعد از آن سال بفروشد، پول آن خمس ندارد.[17]
امام: بنا بر احتیاط واجب، چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[1]
آیت‌الله بهجت: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[2]
آیات عظام تبریزی، خامنهای، مکارم و وحید: در هر حال خمس ندارد.[3]
آیات عظام فاضل، صافی و نوری: اگر در بین همان سال (سال خرید)، نیازش از آن برطرف شود و تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد و اگر بعد از سال خرید نیازش برطرف شود، خمس ندارد.[4]
آیت‌الله سیستانی: اگر در بین سال (سال خرید)، نیازش از آن برطرف شود و تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را پردازد و اگر بعد از سال خرید، نیازش برطرف شود، خمس ندارد.[5]
* پرسش 81. به جهت نیاز وسایلی خریده‌ام؛ ولی با این که بیش از یک سال از خرید آنها می‌گذرد هیچ استفاده‌ای نکرده‌ام، آیا به اینها خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع (به جز سیستانی و وحید): چنانچه در معرض استفاده بوده، خمس ندارد.[6]
آیت‌الله سیستانی: باید خمس آن را بپردازد؛ مگر این که وجود آن در خانه ضروری باشد و در وقت نیاز نتواند فوراً آن را تهیّه کند. در این صورت اگر تهیّه آن از قبل متعارف باشد، خمس ندارد.[7]
آیت‌الله وحید: خمس دارد.[8]
تبصره. باید توجّه داشت هر چند عبارت رساله‌های علمیه مراجع، در مورد «کتاب» است؛ ولی کتاب خصوصیّتی ندارد و این حکم شامل هر وسیله‌ای است که مورد نیاز انسان باشد.
* پرسش 82. از درآمد کسب، وسایل مورد نیاز (مانند یخچال، رایانه و کتاب) تهیّه و بعد از مدّتی فروخته می‌شود، آیا به پول آن خمس تعلّق می‌گیرد؟
امام: اگر در همان سال فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد و اگر بعد از آن سال بفروشد، پول آن بلافاصله خمس دارد؛ مگر آن که با وسیله دیگری تعویض کند.[9]
آیت‌الله بهجت: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[10]
آیت‌الله تبریزی: به مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش، جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد.[11]
آیت‌الله خامنهای: اگر وسایل مورد نیاز در همان سال خرید فروخته شود به پول فروش آن خمس تعلّق می‌گیرد؛ ولی اگر بعد از گذشت سال خمسی بفروشد، به آن خمس تعلّق نمی‌گیرد.[12]
آیت‌الله فاضل: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد- به مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش- جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.[13]
آیات عظام صافی و سیستانی: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد، تنها مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش، جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید. باید خمس آن را بدهد.[14]
آیت‌الله مکارم: پول فروش وسایل مورد نیاز در هر حال خمس ندارد.[15]
آیت‌الله وحید: تنها مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب خمس آن را بدهد.[16]
آیت‌الله نوری: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد و اگر بعد از آن سال بفروشد، پول آن خمس ندارد.[17]
خمس پول ازدواج
* پرسش 83. آیا به پولی که انسان برای ازدواج ذخیره کرده، خمس تعلّق می‌گیرد؟
آیات عظام امام، تبریزی، سیستانی، مکارم و صافی: خمس دارد.[18]
آیت‌الله بهجت: چنانچه پس انداز کوتاه مدّت و در حد متعارف (مثلاً تا سه سال) باشد، خمس ندارد.[19]
آیات عظام فاضل و نوری: چانچه بدون پس‌انداز نمی‌تواند در آینده ازدواج کند، خمس ندارد.[20]
آیت‌الله خامنهای: اگر برای تهیّه هزینه‌های ازدواج در آینده نزدیک (مثلاً تا سه ماه پس از سال خمسی) پس انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن، نتواند آنها را تهیّه کند، خمس ندارد.[21]
آیات عظام امام، تبریزی، سیستانی، مکارم و صافی: خمس دارد.[18]
آیت‌الله بهجت: چنانچه پس انداز کوتاه مدّت و در حد متعارف (مثلاً تا سه سال) باشد، خمس ندارد.[19]
آیات عظام فاضل و نوری: چانچه بدون پس‌انداز نمی‌تواند در آینده ازدواج کند، خمس ندارد.[20]
آیت‌الله خامنهای: اگر برای تهیّه هزینه‌های ازدواج در آینده نزدیک (مثلاً تا سه ماه پس از سال خمسی) پس انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن، نتواند آنها را تهیّه کند، خمس ندارد.[21]
خمس جهیزیه
* پرسش 84. خانواده دختر قادر به خرید یک مرتبه جهیزیه مورد نیاز خود نیست، اگر از درآمد کسب به تدریج وسایلی به این جهت بخرد، آیا مشمول خمس می‌شود؟
آیات عظام امام، خامنهای، سیستانی، فاضل، وحید و نوری: چنانچه در بین سال، از درآمد آن سال تهیّه کرده و از شأنش بیشتر نباشد، خمس ندارد.[22]
آیات عظام بهجت و صافی: اگر جهیزیه در زمانی که دختر در معرض (سن) ازدواج است، تهیّه شود، خمس ندارد.[23]
آیت‌الله تبریزی: آنچه در سال ازدواج تهیّه شده، خمس ندارد و آنچه در سال‌های قبل تهیّه شده است، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد. آری، اگر اموالی را قبل از بلوغ دختر، به او بخشیده‌اند، پرداخت خمس آن بر دختر واجب نیست.[24]
آیت‌الله مکارم: چانچه تهیّه جهیزیه از پیش، در میان مردم رایج باشد و به صورت هزینه معمولی درآید و یا اگر تهیّه نکنند، عیب محسوب می شود، خمس ندارد.[25]
* پرسش 85. آیا پس از گذشت سال، به پول کسب که برای تهیّه جهیزیه ذخیره شده- به گونه‌ای که قادر به تهیّه آن یک جا نیستیم- خمس تعلّق می‌گیرد؟
آیات عظام امام، تبریزی، سیستانی، صافی، مکارم و وحید: آری، خمس دارد.[26]
آیت‌الله بهجت: چنانچه پس انداز کوتاه مدّت (مثلاً تا سه سال) باشد، خمس ندارد.[27]
آیات عظام فاضل و نوری: چنانچه بدون پس‌انداز نمی‌تواند در آینده جهیزیه تهیّه کند، خمس ندارد.[28]
آیت‌الله خامنهای: اگر برای تهیّه جهیزیه در آینده‌ی نزدیک (مثلاً تا دو سه ماه پس از سال خمسی) پس‌انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن نتواند آنها را تهیّه کند، خمس ندارد.[29]
خمس وسایل داماد
* پرسش 86. آیا وسایلی که پسران قبل از سال عروسی برای ازدواج تهیّه می‌کنند، مثل جهیزیه است و خمس ندارد؟
آیات عظام امام، بهجت، خامنهای، فاضل و نوری: اگر آنچه تهیّه کرده‌اند مورد نیازشان است و در وقت لزوم نمی‌توانند تهیّه کنند و از درآمد آن سال تهیّه شده، خمس ندارد.[30]
آیات عظام تبریزی، و صافی: خمس دارد.[31]
آیات عظام سیستانی، مکارم و وحید: چنانچه این کار در میان مردم رایج باشد و همان ضابطه جهیزیه دختر را داشته باشد و به صورت هزینه معمولی درآید، خمس ندارد.[32]
پی‌نوشت‌ها
.[1] امام، تحریرالوسیله، ج2، م16.
[2]. دفتر: بهجت.
.[3] توضیح المسائل مراجع، م1781؛ خامنهای، اجوبه، س899؛ وحید، توضیح المسائل، م1789.
.[4] صافی، توضیح المسائل، م1790؛ نوری، توضیح المسائل، م1751؛ فاضل، العروة الوثقی مع تعلیقات، ج2، م67.
[5]. منهاج الصالحین، ج1، م1223.
.[6] امام، استفتائات، ج1، س41؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س740؛ خامنهای، اجوبه، س922 و904؛ نوری استفتائات، ج1، س267؛ فاضل جامع المسائل، ج1، س702؛ بهجت، توضیح المسائل، م1376؛ تبریزی، استفتائات، س888 و826؛ مکارم، توضیح المسائل، م1507.
.[7] دفتر: سیستانی.
.[8] دفتر: وحید.
.[9] امام، استفتائات، ج1، س173 و72 و74.
.[10] دفتر: بهجت.
[11]. تبریزی، استفتاءات، س841
.[12] خامنهای، اجوبه، س889 و986.
.[13] العروة الوثقی مع تعلیقات، ج2، م67؛ جامع المسائل، ج2، س485.
.[14] صافی، جامع الاحکام، ج1، س710 و714 و توضیح المسائل، م1790 و1779؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج1، م1223 و توضیح المسائل، 1751.
[15]. مکارم، استفتائات، ج1، س314.
.[16] وحید، توضیح المسائل، م1778.
.[17] نوری، استفتائات، ج1، س263 و توضیح المسائل، 1777.
.[18] امام، استفتائات، ج1، س24؛ مکارم، استفتائات، ج2، س516؛ تبریزی، استفتائات، س880؛ صافی، جامع الاحکام،ج1، س747؛ سیستانی، sistani.org، خمس، ش8.
.[19] بهجت، توضیح المسائل، م1391.
[20]. فاضل، جامع المسائل، ج1، س748؛ نوری، استفتائات، ج2، س330.
[21]. خامنهای، اجوبه، 860، 978.
.[22] توضیح المسائل مراجع، م1777؛ خامنهای، اجوبه، س905 و917؛ نوری، توضیح المسائل، م1773؛ وحید، توضیح المسائل، م1785.
.[23] صافی، جامع الاحکام، ج1، س748؛ بهجت، توضیح المسائل، م1391.
.[24] تبریز، توضیح المسائل، م1786 و استفتاءات، س822
.[25] مکارم، استفتاءات، ج2، س548 و توضیح المسائل مراجع م777.
[26]. امام، استفتاءات، ج1، س25؛ تبریزی، استفتاءات، س836 و891؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س748؛ مکارم، استفتاءات، ج2، س516؛ وحید، توضیح المسائل، م1783، سیستانی، sistani.org، خمس، ش8.
.[27] بهجت، توضیح المسائل، س391.
[28]. فاضل، جامع المسائل، ج1، س748؛ نوری، استفتاءات، ج2، س380.
.[29] خامنهای، اجوبه، س860 و987.
.[30] امام، استفتاءات، ج1، س23؛ خامنهای، اجوبه، س917 و905؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س748؛ بهجت، توضیح المسائل، م1391؛ نوری، استفتاءات، ج2، س334.
.[31] تبریزی، استفتاءات، س880 و903؛ صافی، جامع الاحکام، ح1، س747.
.[32] مکارم، استفتاءات، ج2، س548؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج1، م1228؛ وحید، توضیح المسائل، م1785.
[2]. دفتر: بهجت.
.[3] توضیح المسائل مراجع، م1781؛ خامنهای، اجوبه، س899؛ وحید، توضیح المسائل، م1789.
.[4] صافی، توضیح المسائل، م1790؛ نوری، توضیح المسائل، م1751؛ فاضل، العروة الوثقی مع تعلیقات، ج2، م67.
[5]. منهاج الصالحین، ج1، م1223.
.[6] امام، استفتائات، ج1، س41؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س740؛ خامنهای، اجوبه، س922 و904؛ نوری استفتائات، ج1، س267؛ فاضل جامع المسائل، ج1، س702؛ بهجت، توضیح المسائل، م1376؛ تبریزی، استفتائات، س888 و826؛ مکارم، توضیح المسائل، م1507.
.[7] دفتر: سیستانی.
.[8] دفتر: وحید.
.[9] امام، استفتائات، ج1، س173 و72 و74.
.[10] دفتر: بهجت.
[11]. تبریزی، استفتاءات، س841
.[12] خامنهای، اجوبه، س889 و986.
.[13] العروة الوثقی مع تعلیقات، ج2، م67؛ جامع المسائل، ج2، س485.
.[14] صافی، جامع الاحکام، ج1، س710 و714 و توضیح المسائل، م1790 و1779؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج1، م1223 و توضیح المسائل، 1751.
[15]. مکارم، استفتائات، ج1، س314.
.[16] وحید، توضیح المسائل، م1778.
.[17] نوری، استفتائات، ج1، س263 و توضیح المسائل، 1777.
.[18] امام، استفتائات، ج1، س24؛ مکارم، استفتائات، ج2، س516؛ تبریزی، استفتائات، س880؛ صافی، جامع الاحکام،ج1، س747؛ سیستانی، sistani.org، خمس، ش8.
.[19] بهجت، توضیح المسائل، م1391.
[20]. فاضل، جامع المسائل، ج1، س748؛ نوری، استفتائات، ج2، س330.
[21]. خامنهای، اجوبه، 860، 978.
.[22] توضیح المسائل مراجع، م1777؛ خامنهای، اجوبه، س905 و917؛ نوری، توضیح المسائل، م1773؛ وحید، توضیح المسائل، م1785.
.[23] صافی، جامع الاحکام، ج1، س748؛ بهجت، توضیح المسائل، م1391.
.[24] تبریز، توضیح المسائل، م1786 و استفتاءات، س822
.[25] مکارم، استفتاءات، ج2، س548 و توضیح المسائل مراجع م777.
[26]. امام، استفتاءات، ج1، س25؛ تبریزی، استفتاءات، س836 و891؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س748؛ مکارم، استفتاءات، ج2، س516؛ وحید، توضیح المسائل، م1783، سیستانی، sistani.org، خمس، ش8.
.[27] بهجت، توضیح المسائل، س391.
[28]. فاضل، جامع المسائل، ج1، س748؛ نوری، استفتاءات، ج2، س380.
.[29] خامنهای، اجوبه، س860 و987.
.[30] امام، استفتاءات، ج1، س23؛ خامنهای، اجوبه، س917 و905؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س748؛ بهجت، توضیح المسائل، م1391؛ نوری، استفتاءات، ج2، س334.
.[31] تبریزی، استفتاءات، س880 و903؛ صافی، جامع الاحکام، ح1، س747.
.[32] مکارم، استفتاءات، ج2، س548؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج1، م1228؛ وحید، توضیح المسائل، م1785.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
سیدمجتبی حسینی
ارسال نظر