احکام حجاب| حکم پوشیدن مانتو، پیراهن آستین‌کوتاه، استفاده از ادکلن و زیورآلات

در رابطه با مسائل شرعی و احکام حجاب و عفاف، پرسش های فراوانی وجود دارد که در این جا به بیان مهم ترین و کاربردی ترین آن ها می پردازیم و پاسخ آن را از ده تن از مراجع تقلید و با نقلِ فتاوای ایشان از کتاب «پرسش ها و پاسخ ها - دفتر شانزدهم - رساله دانشجویى» اثر حجت الاسلام سیّد مجتبی حسینی بیان نموده و اطّلاع از منابع فتاوا را به جهت پرهیز از اطاله‌ی کلام، به اصل کتاب ارجاع می دهیم.
 

 
«وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیوبِهِنَّ»؛ و زینت خود را جز آن مقدار كه نمایان است، آشكار نكنند و [اطراف] روسرى  هاى خود را بر سینه خود افكنند [تا گردن و سینه با آن پوشانده شود].[1] پیش از آن که وارد سؤالات حجاب و عفاف شویم، باید بدانیم که در زمینه‌ی حجاب و پوشش، توجّه به چند نكته بایسته است:
اوّل. زن باید بدن و زیور آلات و آرایش خود و هر آن چه را كه نزد عرف زینت محسوب مى  شود، در برابر مرد نامحرم بپوشاند و تنها دست و صورت از آن استثنا شده است.
دوّم. هر چند دین اسلام نسبت به نوع و رنگ و حتّى دوخت لباس، تأكید چندانى ندارد و تنها به اصل پوشش ـ اعم از چادر، مانتو و مانند آن ـ تكیه كرده است؛ ولى روشن است كه لباس نباید تنگ، محرّك، نازك، بدن  نما و باعث جلب توجّه گردد. از این رو چادر برترین پوشش به شمار مى آید. از مواردى كه مشكى بودن آن مكروه نیست؛ بلكه نشانه وقار و متانت است، چادر و عبا مى باشد كه در روایات به آن اشاره شده است.
سوّم. پرهیز از نرمش در سخن كه باعث طمع نامحرم شود و متانت در راه رفتن و استفاده نكردن از كفش  هایى كه باعث توجّه نامحرم مى  گردد، بخشى از حجاب زن را تشكیل مى  دهد.
چهارم. گرچه پوشش كامل براى مرد واجب نیست؛ ولى نگاه زن به بدن او حرام است. همان گونه كه پوشش صورت و دست  ها تا مچ بر زن، واجب نیست؛ ولى نگاه مرد به آن از روى شهوت حرام است.

 

پرسش ٣١١. پوشیدن مانتوهایى كه برجستگى  هاى بدن (مانند سینه و پشت) را نمایان مى  سازد، چگونه است؟
همه‌ی مراجع: اگر باعث تهییج شهوت باشد، جایز نیست.
 

پرسش ٣١٢. آیا بر زن لازم است خود را در مقابل بچه‌ی نابالغ بپوشاند؟
همه‌ی مراجع (به جز آیات عظام: بهجت، تبریزى و مكارم): اگر خوب و بد را مى  فهمد و احتمال مى  دهد كه نگاهش به بدن زن، موجب تحریك شهوتش شود؛ بنابر احتیاط واجب، باید بدن و موى خود را از او بپوشاند.
آیت  الله بهجت: اگر خوب و بد را مى  فهمد، بنابر احتیاط واجب باید بدن و موى خود را از او بپوشاند.
آیات عظام تبریزى و مكارم: خیر، لازم نیست؛ ولى بهتر است، بدن و موى خود را از پسرى هم كه خوب و بد را مى  فهمد، بپوشاند.
 

پرسش ٣١٣. آیا پوشاندن زیر چانه و كف و روى پا، در مقابل نامحرم واجب است؟
همه‌ی مراجع (به جز تبریزى و مكارم): آرى، باید آن ها را از نامحرم بپوشاند.
آیت  الله مكارم: پوشاندن زیر چانه واجب است؛ ولى پوشاندن كف و روى پا تا مچ، بهتر است پوشانده شود و اگر احتمال مفسده بدهد واجب است پوشانده شود.
آیت  الله تبریزى: پوشاندن زیر چانه واجب است؛ ولى پوشاندن كف و روى پا تا مچ بنا بر احتیاط، واجب است.
 

پرسش ٣١٤. پوشیدن پیراهن آستین كوتاه در مقابل زن نامحرم، چه حكمى دارد؟
آیات عظام امام، تبریزى، خامنه  اى، سیستانى، فاضل و مكارم: اشكال ندارد.
آیت  الله  نورى: اگر مخالف عفّت عمومى نباشد و در نظر افراد متشرّع، منكر محسوب نشود، اشكال ندارد.
آیت  الله وحید: اگر بداند زنان از روى تعمّد و لذّت به او نگاه مى  كنند، واجب است مرد لباس آستین  دار بر تن كند و در غیر این صورت اشكال ندارد.
آیات عظام بهجت و صافى: بنابر احتیاط واجب، باید لباس آستین  دار بر تن كند.
تبصره. اگر در جایى پوشیدن لباس آستین كوتاه، باعث مفسده خاص گردد، اجتناب از آن واجب است.
 

پرسش ٣١٥. زنى كه مى  داند به جهت چهره‌ی زیبایى كه دارد، مردان نامحرم به او نگاه مى  كنند، چه وظیفه  اى دارد؟ آیا پوشاندن آن واجب است؟
آیات عظام امام، سیستانى، فاضل، مكارم و نورى: اگر باعث مفسده نشود، پوشاندن چهره بر او واجب نیست؛ ولى مردان وظیفه دارند به او نگاه نكنند.
آیات عظام بهجت، تبریزى و وحید: اگر باعث جلب توجّه مرد نامحرم شود، بنابر احتیاط واجب باید چهره خود را بپوشاند.
آیت  الله صافى: باید چهره‌ی خود را در برابر نامحرم بپوشاند.  

ادكلن زنان
 

پرسش ٣١٦. آیا براى زن جایز است كه عطر بزند و از منزل بیرون رود؟
همه‌ی مراجع: خیر، جایز نیست.
تبصره. حكم فوق بر این اساس است كه بیرون رفتن زن از منزل با حالت معطّر، باعث تحریك و جلب توجّه مرد نامحرم مى  شود و اگر در جایى باعث این مفسده نشود، بیرون رفتن او با آن حالت اشكال ندارد.
 

پرسش ٣١٧. زیورآلات زن، اگر در معرض دید نامحرم باشد، چه حكمى دارد؟
آیات عظام امام، بهجت، صافى، خامنه  اى، فاضل و وحید: باید از دید مرد نامحرم پوشانده شود.
آیت  الله تبریزى: پوشاندن زیوآلات پنهانى (مانند دستبند، النگو و گردن  بند)، از دید نامحرم واجب است؛ ولى پوشاندن انگشترى كه پیش زنان بزرگ  سال و یا كمى پایین  تر متعارف است، واجب نیست.
آیت  الله سیستانى: پوشاندن گردن  بند از دید نامحرم واجب است؛ ولى پوشاندن النگو، دستبند، حلقه‌ی ازدواج و انگشتر واجب نیست.
آیات عظام مكارم و نورى: پوشاندن زیورآلات پنهانى (مانند دستبند، النگو و گردن  بند) از دید نامحرم واجب است؛ ولى پوشاندن حلقه‌ی ازدواج و انگشتر، واجب نیست.
 

پرسش ٣١٨. آیا باید سرمه‌ی چشم، اصلاح صورت و ابروهاى رنگ كرده را از نامحرم پوشاند؟
امام: پوشاندن اصلاح صورت واجب نیست؛ ولى پوشاندن سرمه‌ی چشم و رنگ ابرو ـ اگر نزد عرف زینت محسوب شود ـ واجب است.
آیات عظام بهجت و صافى: باید آن را از نامحرم پوشاند.
آیت  الله تبریزى: پوشاندن اصلاح صورت ـ به گونه  اى كه نزد زنان كهنسال و یا كمى كم تر از آن متعارف است ـ واجب نیست.
آیات عظام سیستانى، مكارم و نورى: پوشاندن آن از نامحرم واجب نیست.
آیات عظام خامنه  اى، فاضل و وحید: اگر زینت محسوب مى  شود، باید آن را از نامحرم پوشاند.
تبصره. اگر موارد یاد شده به گونه  اى باشد كه باعث مفسده و جلب توجّه مرد نامحرم شود، پوشاندنش واجب است.
 

پرسش ٣٣٤. درباره‌ی حرمت نگاه به نامحرم توضیح دهید؟
 «قُلْ لِلْمُؤمِنِینَ یغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ * وَ قُلْ لِلْمُؤمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ»؛ به مؤمنان بگو: چشم  هاى خود را از نگاه به نامحرم فرو گیرند. * و به زنان با ایمان بگو: چشم  هاى خود را از نگاه هوس آلود فرو گیرند.[2] نگاه حرام در شرع عبارت است از: نگاه مرد به بدن زن نامحرم (به جز صورت و دست  ها تا مچ)؛ خواه با قصد باشد یا بدون آن. و نیز نگاه به صورت و دست  ها اگر با قصد شهوت یا ترس افتادن به حرام باشد. همچنین نگاه زن به مرد نامحرم (به جز صورت، گردن و دست  ها و مقدارى از پا)؛ خواه با قصد باشد یا بدون آن و نیز به مواضع یاد شده، اگر با قصد شهوت یا ترس افتادن به حرام باشد. امام صادق (علیه السّلام)  مى  فرماید: «النَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سهامِ اِبْلیس مَسْمُومٌ وَ كَمْ مِنْ نَظْرَةٍ اَوْرَثَتْ حَسْرةٌ طَویلَةٌ». نگاه به نامحرم، تیرى از تیرهاى مسموم شیطان است و چه بسا یك نگاهى كه حسرتى طولانى بر جاى گذارد.[3]
 

پرسش ٣٣٥. نگاه  هاى جایز و حلال كدام است؟
نگاه  هاى جایز عبارت است از:
١. نگاه به زن روستانشین كه نوعاً خود را نمى  پوشاند،[4]
٢. نگاه به عكس بى  حجاب زن ناشناس،
٣. نگاه هم  جنس به هم  جنس (به جز عورت)،
٤. نگاه به زن به منظور ازدواج (با شرایط خاص)،
٥. نگاه به زن كهنسال[5] كه هیچ گونه رغبتى به ازدواج با او نیست،
٦. نگاه به زن غیرمسلمان؛ خواه از اهل كتاب باشد یا نه.[6]
تبصره. جواز نگاه  هاى یاد شده در صورتى است كه با قصد لذّت و یا ترس افتادن به گناه همراه نشود.
 

پرسش ٣٣٦. نگاه  هاى ممنوع و حرام كدام است؟
نگاه  هاى حرام عبارت است از:
١. نگاه به چهره‌ی آرایش كرده‌ی زن،
٢. نگاه به زیور آلات زن،
٣. نگاه به عكس بى  حجاب زن آشنا،
٤. نگاه با ریبه (ترس افتادن به حرام)،
٥. نگاه به بدن مرد نامحرم (به جز صورت و دست  ها)،
٦. نگاه به تمام بدن زن نامحرم (به جز صورت و دست  ها تا مچ)،
٧. نگاه هوس آلود (هر چند به صورت و دست  ها و یا به بدن هم  جنس).
ادامه‌ی احکام نگاه را در نوشتار بعدی دنبال خواهیم کرد ان شاء الله.
 

1- آیا پوشاندن زیر چانه و كف و روى پا، در مقابل نامحرم واجب است؟
2- چهار مورد از نگاه های حلال و چهار مورد از نگاه های حرام را نام برید؟ 

 

پی‌نوشت‌ها

[1] نور (٢٤) ، آیه ٣١.
[2] نور (٢٤) ، آیه ٣٠ و 31.
[3] بحار الأنوار (ط - بیروت) ج ‏101 ص 40.
[4] از نظر برخى مراجع.
[5] جاهایى كه به طور معمول نمى پوشانند (مانند موها، گردن و دست ها).
[6] به جز جاهایى كه به طور معمول مى  پوشانند.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده