ارزش انتظار در قرآن و حدیث

﴿قُلْ کُلٌّ مُتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحابُ الصِّراطِ السَّوِیِّ وَ مَنِ اهْتَدی﴾؛[1]
«بگو: همه منتظرند، پس انتظار بکشید! زود باشد که بدانید راه راست‌پویان و کسانی که هدایت یافته‌اند، کیانند؟!».
﴿وَ قُلْ لِلَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ اعْمَلُوا عَلی مَکانَتِکُمْ إِنّا عامِلُونَ * وَانْتَظِرُوا إِنّا مُنتَظِرُونَ﴾؛[2]
«بگو به آنان که ایمان نمی‌آورند (از راه تهدید)!: عمل کنید به حال خود، ما هم عمل می‌کنیم و منتظر باشید، ما هم منتظریم».
حضرت امام جعفر صادق(ع) فرمود:
«إِنَّ لَنا دَوْلَةً یَجیءُ اللهُ بِها إِذا شآءَ. ثُمَّ قالَ: مَنْ سَرَّ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحابِ الْقآئِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَلْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَمَحاسِنِ الْأَخْلاقِ وَهُوَ مُنْتَظِرٌ»؛[3]
«البته که برای ما دولتی است که وقتی خدا خواست آن را می‌آورد. هرکس شاد می‌شود که از اصحاب قائم(عج) باشد، باید منتظر باشد و باید کار به پارسایی و اخلاق نیک کند و منتظر باشد».
امام زین‌العابدین(ع) فرمود:
«تَمْتَدُّ الْغَیْبَةُ بِوَلِیِّ اللهِ عَزَّوَجَلَّ الثّانی عَشَرَ مِنْ أَوْصِیآءِ رَسُولِ اللهِ وَالْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ (ع)، إِنَّ أَهْلَ زَمانِ غَیْبَتِهِ الْقآئِلِینَ بِإِمامَتِهِ وَالْمُنْتَظِرینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمان»؛[4]
«غیبت ولی خدا و دوازدهمین وصیّ پیغمبر خدا و امامان بعد از پیغمبر(ص) امتداد پیدا می‌کند. اهل زمان غیبت آن حضرت که معتقد به امامت و منتظر ظهور او باشند، از اهل هر زمان برترند».
رسول خدا(ص) فرمود:
«أَفْضَلُ الْعِبادَةِ انْتِظارُ الْفَرَجِ»؛[5]
«برترین عبادت انتظار فرج(و پایان نابسامانی‌ها و دشواری‌ها و بی‌عدالتی‌ها و ظهور دولت حقّه حضرت مهدی(عج) و برقراری مطلق نظام اسلامی) است».
 

بشر در زندگی اجتماعی و فردی، مرهون نعمت انتظار است؛ و اگر از انتظار بیرون بیاید و امیدی به آینده نداشته باشد، زندگی برایش مفهومی نخواهد داشت و بی‌هدف و بی‌مقصد می‌شود.
حرکت و انتظار در کنار هم می‌باشند و از هم جدا نمی‌شوند؛ انتظار علّت حرکت و تحرک‌بخش است. آنچه مورد انتظار است، هرچه مقدّس‌تر و عالی‌تر باشد، انتظارش نیز ارزنده‌تر و مقدّس‌تر خواهد بود و ارزش مردم را باید از انتظاری که دارند، شناخت:
یکی انتظارش این است که پایان سال شود و رتبه‌ای بگیرد و حقوق و جیره‌اش زیاد شود.
یکی دیگر انتظارش این است که پایان سال تحصیلی برسد، گواهی‌نامه و مدرکی بگیرد و به‌وسیله آن، کار و شغل مناسبی تهیه نماید.
یکی منتظر است وضعش روبه‌راه شود تا خانواده تشکیل دهد و همسری اختیار کند و از تجرد و تنهایی خود را خلاص سازد.
دیگری منتظر است درآمدش بیشتر شود، خانه شخصی، ماشین سواری و... خریداری کند؛ یا اگر همت و نظرش بلند باشد، بیمارستان یا مسجد یا مدرسه یا کتابخانه و دارالعلمی تأسیس کند.
یک نفر انتظار دارد در فلان مناقصه یا مزایده برنده شود.
خلاصه همه منتظرند؛ کاسب منتظر؛ کشاورز منتظر؛ کنتراتچی منتظر؛ باغ‌دار منتظر؛ صنعتگر منتظر؛ پدر، مادر و معلم همه منتظرند؛ بلکه ملّت‌ها و جامعه‌ها و حکومت‌ها همه منتظرند.
رژیم‌های سرمایه‌داری انتظار دارند که قدرتشان بیشتر گسترش یابد و دنیا را شدیدتر به زیر یوغ بی‌رحم استثمار خود بکشند و خون ضعفا را بمکند.
رژیم‌های کمونیستی منتظرند انقلاب کمونیستی همه‌جا را زیر چتر خود بگیرد و شدت فقر و جنگ و اختلاف طبقاتی تحول ایجاد کرده، اوضاع را به نفع آنها عوض کند تا کمونیسم، آزادی‌های فردی و حرمت انسانی را در کام خود فرو برد و افراد جامعه مانند یک ماشین یا یک مرکز دامداری که وسایل خوراک و فربه‌شدن و خوردن و چریدن در آن فراهم شده باشد، منهای انسانیت زیست کنند.
دانشجویان واقعی و محققان منتظرند با نیروی تفکّر و اندیشه، مشکلات علمی را حل کرده و هرچه بیشتر بر دانش و درک خود بیفزایند و دایره معلومات را توسعه دهند.
پزشک باایمان منتظر است نتیجه معالجات خود را در بیمارش ببیند.
﴿قُلْ کُلٌّ مُتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا﴾؛[6]
«بگو: همه منتظرند پس منتظر باشید».
اگر انتظار در این دنیا که عامل تدریج و تدرّج، تأثیر و تأثّر، فعل و انفعال، و گذشت زمان است، از بشر گرفته شود، دیگر ادامه حیات برایش بی‌لذّت و بی‌معنا است.
انتظار است که زندگی را لذّت‌بخش و باروح و بامعنا می‌سازد و شخص را به زندگی علاقه‌مند می‌نماید.
یک درخت تا وقتی انتظار می‌رود رشد کند و سایه داشته باشد و میوه بدهد، باقی می‌ماند؛ ولی وقتی از میوه دادن و از نمو و ترقی افتاد، آن را قطع می‌نمایند و به جایش نهالی می‌نشانند که تا سال‌ها چشم انتظار به رشد و نمو میوه آن بدوزند و آن را پرورش دهند و آبیاری کنند.
پس همه جهان و همه جامعه‌ها و همه مردم و افراد، تا هستند و در سراشیبی سقوط و انقراض و فنا و مرگ و نیستی وارد نشده‌اند، منتظرند و باید منتظر باشند.
 

1- برترین عبادت کدام است؟
2- اگر بشر در زندگی اجتماعی و فردی از انتظار بیرون بیاید چه روی می‌دهد؟
3- در کنار انتظار چه عامل دیگری باید وجود داشته باشد؟

 

پی‌نوشت‌ها

[1] - طه، ۱۳۵.
[2] - هود، ۱۲۱-۱۲۲.
[3] - نعمانی، الغیبه، ص۲۷۰؛ صافی گلپایگانی، منتخب‌الاثر، ج۳، ص۲۱۰.
[4] - طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۵۰؛ صافی گلپایگانی، منتخب‌الاثر، ج۲، ص۲۱۸.
[5] - صدوق، کمال‌الدین، ص۲۸۷؛ سیوطی، الجامع‌الصغیر، ج۱، ص۱۹۲؛ صافی گلپایگانی، منتخب‌الاثر، ج۳، ص۲۱۴.
[6] - طه، ۱۳۵.