بالاترین درجه‌ی بردباری

کسی که با ناملايمی برخورد كند و آزرده‌خاطر گردد و در عين اين‌كه می‌تواند در مقام انتقام برآيد و مقابله به مثل كند، خودداری كرده درصدد انتقام بر نيايد، اين فضيلت است و از آن تعبير به حلم می‌شود و ما در زيارت جامعه اقرار می‌كنيم كه اهل بيت رسالت(ع) آخرين مرتبه از حلم را دارا هستند، آن چنان كه بالاتر از آن تصوّر نمی‌شود.
ممکن است كسی به يک فرد عادی اهانتی كند و او را دشنام بدهد يا سيلی به صورت او بزند و او در عين داشتن قدرت انتقام، از خود بردباری نشان دهد و او را عفو كند. البتّه، این حلم است؛ امّا از آن بالاتر این است که فرد عادیِ پَستی به شخصیّت بزرگی كه دارای موقعیّت عظيم اجتماعی و صاحب اقتدار است، اهانت كند و او در عين داشتن قدرت انتقام، هيچ‌گونه عكس‌العملی از خود نشان ندهد و اهانت او را ناديده بگيرد. اين مرتبه‌ی اعلای حلم است.
از اين مرتبه هم بالاتر اين‌كه، آدمی اصلاً حیاتش و زنده بودن و نفس كشيدنش بسته به اراده و مشیّت شخص دیگری است؛ به گونه‌ای كه اگر او اراده و اشاره كند اين آدم به ديار عدم رهسپار خواهد گشت. حال، اگر اين آدم به آن شخص عظيم اهانت كند و او تحمّل کند و کمترین صدمه‌ای به او نزند، اين نهايت درجه‌ی حلم و بردباری و منتهی الحلم است.