کد مطلب: ۶۰۰۲
تعداد بازدید: ۲۵۳
تاریخ انتشار : ۲۰ آذر ۱۴۰۱ - ۱۰:۲۶
اسلام و تعلیم و تربیت | ۲۲
زن بايد توجه داشته باشد كه موجود زنده را در رحم خود پرورش مى‌‏دهد و در سرنوشت او تا مقدار زيادى‌ تأثير دارد؛ زيرا رحم مادر نخستين محيط پرورش كودك است كه در شخصيت آينده‏اش تأثير بسزايى‌ خواهد داشت. درست است كه نطفه‌ی پدر و مادر و ژن‏هايى‌ كه به وسيله‌ی قانون توارث از اجداد، به اين موجود جديد انتقال يافته و در تكوين شخصيت جسمانى‌ و روانى‌ او تأثير خواهند داشت...

مراحل تربیت

 

مرحله‌ی اول: تربيت قبل از ولادت‏


نقش والدين در پرورش فرزند از زمان بعد از ولادت شروع نمى‏شود، بلكه در دو مرحله‌ی قبل از آن هم نقش مهمى دارند: انتخاب همسر و دوران باردارى مادر.


انتخاب همسر


كسانى‌ كه به آينده‌ی فرزندان خويش مى‌‏انديشند و مى‌‏خواهند فرزندانى‌ زيبا، سالم و خوش‏اخلاق داشته باشند، بايد قبل از ازدواج در باره‌ی اين موضوع تأمل كنند. مرد بايد هنگام انتخاب همسر كاملاً دقت كند كه سرنوشت فرزند آينده‌‏اش را در دست چه زنى‌ قرار مى‌‏دهد و زن نيز بايد كاملاً بررسى‌ كند كه چه پدرى‌ را براى‌ پرورش فرزندش انتخاب مى‌‏كند.
فرزند در بسيارى‌ از صفات جسمانى‌ و نفسانى‌ و حتى‌ برخى‌ از بيمارى‌‏ها به پدر و مادر خود شباهت دارد. منشأ تكوين جنين دو سلول زنده‌‏اى‌ است كه از پدر و مادر در رحم مادر استقرار مى‌‏يابند و با تركيب جديد خود موجودى‌ را به وجود مى‌‏آورند كه با ظرافت و سرعتى‌ شگفت‏انگيز نشو و نما مى‌‏كند تا به يك انسان زيبا و كامل تبديل شود.
خداوند مى‌‏فرمايد:
ما انسان را از نطفه‌‏اى‌ مختلط بيافريديم، امتحان كرديم و استعدادهاى‌ او را به فعليت تبديل نموديم و او را شنوا و بينا ساختيم.[1]
به همين جهت كودكان غالباً در رنگ پوست، رنگ مو، شكل و قيافه، قامت، چشم، بينى‌ و حتى‌ هوش و برخى‌ از اخلاق به پدر و مادر يا يكى‌ از خويشان نزديك شباهت دارند. سلامت و اعتدال مزاج، يا ضعف و ناتوانى‌ پدر و مادر مى‌‏تواند در چگونگى‌ فرزند تأثير بسزايى‌ داشته باشد. اسلام نيز به اين موضوع بسيار مهم، عنايت داشته كه رحم مادر را به عنوان مبدأ و شروع سعادت يا شقاوت انسان معرفى‌ مى‌‏كند.
پيامبر اكرم(ص) فرمود:
سعادت‏مند كسى‌ است كه سعادت او در شكم مادر پايه‏گذارى‌ شده و بدبخت كسى‌ است كه شقاوتش در شكم مادر پايه‏گذارى‌ شده باشد.[2]
نيز فرمود:
براى‌ نطفه‏‌هاى‌ (خودتان) همسر خوب انتخاب كنيد، زيرا دايى‌ به منزله‌ی يكى‌ از دو هم خوابه است.[3]
هم چنين فرمود:
زنان و مردان متناسب و هم‏شأن (كفو) را به نكاح در آوريد و با آن‏ها وصلت كنيد و براى‌ نطفه‏هاى‌ خودتان جايگاه مناسب انتخاب نماييد.[4]
و فرمود:
از ازدواج با زن سفيه و احمق اجتناب كنيد، زيرا مصاحبت با چنين همسرى‌ يك بلا است و فرزندانش نيز ضايع خواهند شد.[5]
يكى‌ از دانشمندان مى‌‏نويسد:
عموماً اشخاص به والدين خود شبيه‏ترند تا به افراد غير منسوب. اين شباهت بيش‏تر ناشى‌ از وراثت مشترك آن‏هاست. پنجاه درصد ژن‏هاى‌ هر كودك با پدرش مشترك است و پنجاه درصد ديگر با مادرش. بنابراين انتظار مى‌‏رود كه بين اولاد و والدين از نظر بعضى‌ صفات، ارتباط آشكار وجود داشته باشد.[6]
در همين ارتباط است كه برخى‌ از دانشمندان ژنتيك ازدواج خويشان نزديك، را برخلاف احتياط مى‌‏دانند و به اجتناب از آن‏ها توصيه مى‌‏كنند.


دوران باردارى‌‏


دوران آبستنى‌ زن كه جنينى‌ را در رحم خود پرورش مى‌‏دهد، دوران بسيار مهم و حساسى‌ است، هم براى‌ خودش و هم براى‌ فرزندى‌ كه در شكم دارد. در اين مرحله زن بايد به دو موضوع بسيار مهم توجه داشته باشد:


موضوع اول: آغاز باردارى‌‏


زن بايد توجه داشته باشد كه از زمان آبستنى‌، مادر شده و مسئوليت سنگين‏ مادرى‌ را برعهده گرفته است. سن واقعى‌ انسان از همين زمان شروع مى‌‏شود.
يكى‌ از دانشمندان مى‌‏نويسد:
هنگامى‌ كه انسان به دنيا مى‌‏آيد نه ماه از سنش مى‌‏گذرد و طى‌ اين نه ماه اوليه از سلسله مراحلى‌ مى‌‏گذرد كه در تعيين موجوديت بى‌‏مانندى‌ كه در سرتاسر عمر خود دارا خواهد شد مؤثر است. در چين مرسوم است كه نوزاد را يك ساله به حساب مى‌‏آورند و اين يك سال را به سال‏هاى‌ عمرش مى‌‏افزايند.[7]
زن بايد توجه داشته باشد كه موجود زنده را در رحم خود پرورش مى‌‏دهد و در سرنوشت او تا مقدار زيادى‌ تأثير دارد؛ زيرا رحم مادر نخستين محيط پرورش كودك است كه در شخصيت آينده‏اش تأثير بسزايى‌ خواهد داشت. درست است كه نطفه‌ی پدر و مادر و ژن‏هايى‌ كه به وسيله‌ی قانون توارث از اجداد، به اين موجود جديد انتقال يافته و در تكوين شخصيت جسمانى‌ و روانى‌ او تأثير خواهند داشت، امّا به هر حال اين موجود جديد بايد در رحم مادر پرورش يابد و چگونه پرورش يافتنش هم تا حدى‌ در اختيار مادر خواهد بود.
بنابراين، يك خانم‏باردارى‌ كه به مسئوليت سنگين مادرى‌ واقف باشد، نمى‌‏تواند دوران آبستنى‌ را يك زمان عادى‌ تصور كند و نسبت به آن بى‌‏اعتنا باشد. او مى‌‏داند كه اگر اندكى‌ غفلت يا سهل انگارى‌ كند ممكن است سلامت خودش را از دست بدهد يا فرزندى‌ ناقص و عقب مانده يا بيمار و ضعيف به دنيا آورد، فرزندى‌ كه ناچار است عمرى‌ را در حال بدبختى‌ و ناراحتى‌ و آه و ناله زندگى‌ كند.
يكى‌ از دانشمندان مى‌‏نويسد:
بدن مادر و سوانحى‌ كه در آن رخ مى‌‏دهند در محيط رشد جنين اثر مى‌‏گذارند و جنين آدمى‌ نسبت به بسيارى‌ از تغييرات محيط، از مادر خود كه رشدش به پايان رسيده، حساس‏تر است. بنابراين، هر زنى‌ وظيفه دارد بهترين محيط ممكن را براى‌ نخستين خانه‌ی فرزندش فراهم سازد و فقط هنگامى‌ مى‌‏تواند بدان توفيق يابد كه بداند چه حوادثى‌ از زندگى‌‏اش در رشد بچه مؤثر خواهد بود. نگرانى‌ از اين كه نكند رشد بچه غير عادى‌ شود، سعادت وى‌ را تأمين نمى‌‏سازد و غافل بودن از عواملى‌ كه موجب اين امر مى‌‏شوند دردى‌ را دوا نمى‌‏كند.
اطلاع از چگونگى‌ رشد آدمى‌ و چگونگى‌ بروز دگرگونى‌‏هاست كه مى‌‏تواند مادر را در شناختن مسئوليت و تأمين بهترين شرايط زندگى‌ براى‌ فرزندش طى‌ نه ماه زندگى‌ جنين راهنما باشد. تضمين محيط كامل براى‌ رشد پيش از تولد يا بعد از آن هيچ گاه ممكن نيست، امّا قدر مسلم اين است كه همه‌ی پدران و مادران مايلند بچه‏هاى‌ طبيعى‌ و سالم به دنيا بياورند. آگاهى‌ از امكان چنين امرى‌ بخشى‌ از مسئوليت افراد بزرگسال است، زيرا جهل هرگز جلوى‌ وقوع سوانح طبيعى‌ را نمى‌‏گيرد. بهاى‌ جهل در باره‌ی چگونگى‌ رشد آدمى‌ را زندگى‌ انسان‏ها و بدبختى‌ آن‏ها مى‌‏پردازد. فقط هنگامى‌ مى‌‏توانيم از بعضى‌ زيان‏ها كه طى‌ رشد آدمى‌ حاصل مى‌‏شوند پيش‏گيرى‌ كنيم كه حقايقى‌ را در باره‌ی اثر وراثت و محيط در جنين و بچه، بياموزيم و دانسته‏هاى‌ خود را براى‌ بهبود زندگى‌ پيش از تولد افراد انسانى‌ به كار بريم، زيرا بى‌‏نقص به دنيا آمدن، نخستين حق هر فرد آدمى‌ است.[8]
يكى‌ ديگر از دانشمندان مى‌‏نويسد:
«اينكالز» تأكيد كرده است كه تحقيقات علمى‌ اخير كاملاً معلوم داشته‏اند كه‏ عوامل محيطى‌ علل اصلى‌ بسيارى‌ از نقص‏هاى‌ زايمانى‌ و فلج كودكان به شمار مى‌‏روند. پس مهم‏ترين توجه را بايد به محيط قبل از تولد كودك معطوف داشت. محيط بشر است كه مستعد تغيير است، نه ژن‏ها و كروموزوم‏ها.[9]
كرنر مى‌‏گويد:
غير طبيعى‌ شدن كودك يا بر اثر تخم خوب در محيط بد است يا نتيجه‌ی تخم بد در محيط خوب است. بسيارى‌ از نقص‏هاى‌ ساختمانى‌، مثل: لب شكرى‌، كف پاى‌ صاف و حتى‌ تيپ مغولى‌ كه سابقاً آن‏ها را نتيجه عامل ارثى‌ مى‌‏دانستند، امروزه عوامل محيطى‌ و به خصوص كمبود اكسيژن در دوران حاملگى‌ را عامل آن‏ها مى‌‏دانند.[10]
يكى‌ از دانشمندان مى‌‏نويسد:
بايد توجه داشت كه محيط داخلى‌ در دوره‌ی اوليه‌ی رشد، بر جنين اثر مى‌‏گذارد و اثر آن نيز در اين دوره از حيات آدمى‌ از اثر محيط خارجى‌ بيش‏تر است.[11]
همين دانشمند مى‌‏نويسد:
بسيارى‌ از نابهنجارى‌‏هاى‌ سر و مغز نوزاد نيز در اثر شرايط نامناسب قبل از تولد (مثل كمبود مواد شيميايى‌ لازم در خون مادر) ايجاد مى‌‏شود.[12]


خودآزمایی


1- دو مرحله‌ی قبل از ولادت که والدين در پرورش فرزند نقش مهمى دارند را نام ببرید.
2- در دوران بارداری زن بايد به کدام موضوعات توجه داشته باشد؟
3- بسيارى‌ از نابهنجارى‌‏هاى‌ سر و مغز نوزاد نيز چگونه ایجاد می‌شود؟

 

پی نوشت ها

 
[1]. دهر (76) آيه 2: «إِنّا خَلَقْنا الإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْناهُ سَمِيعاً بَصِيراً».
[2]. بحارالأنوار، ج 77، ص 115: «السعيدُ من سَعدَ في بطن أمّه». و «الشقيّ من شقي في بطن أمّه».
[3]. وسائل الشيعه، ج 14، ص 29: «اختاروا لنطفكم، فإنّ الخال أحد الضَجيعَيْنِ».
[4]. همان، ص 29: «أنكحوا الأكفإ، و أنكحوا فيهم، و اختاروا لنطفكم».
[5]. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 538: «إيّاكم و تزويَج الحَمقاء؛ فإنّ صحبتَها بلاءٌ، و ولدَها ضياعٌ».
[6]. وراثت و طبيعت آدمى‌، ص 13.
[7]. بيوگرافى‌ پيش از تولد، ص 9.
[8]. همان، ص 184.
[9]. دكتر جلالى‌، روان‏شناسى‌ كودك، ص 190.
[10]. همان، ص 190.
[11]. نرمان ل. مان، اصول روان‏شناسى‌، ترجمه‌ی دكتر محمود ساعتچى‌، ص 183.
[12]. همان، ص 188.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

آیت الله ابراهیم امینی
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: