آیه 282 این سوره مبارکه آخرین آیهایست که بر پیامبر اکرم(ص) نازل گردیده است.
به مناسبت این که در آیات 67 تنا 73 این سوره مبارکه داستان فرمان خدا به بنیاسرائیل مبنی بر کشتن و ذبح گاو (بقره) به تفصیل بیان شده و میفرماید: «إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً...» بدین است «بقره» نام گذاری شده است.
دیگر نام های آن «فُسطاطُ القرآن» است. فُسطاط به معنای خیمه و خرگاه است و همان طور که خیمه مجموعهی یک خانواده را در خود جمع می کند. این سوره نیز قسمت اعظمی از احکام قرآن و اسلام را در خود گرد آورده و در هیچ سورهای از قرآن به اندازهی این سوره احکام فقهی جمعآوری نشده است.
دیگر نام «سَنامالقرآن» است. بلندترین نقطه و قُلّهی هر چیز را سَنام میگویند و این سوره به علّت در برداشتن بخش زیادی از احکام فقهی اسلام، از یک مرتبت و مقام بلندی برخوردار است بدین اسم نامیده شده است.
از پیغمبر اکرم(ص) مروی است هر کس این سوره را بخواند مستغرق صلوات و رحمت نامتناهی الهی بوده و پاداش کسی که در راه خدا حفظ حدود دیار اسلام را کرده باشد خواهد داشت. حضرت همچنین دستور فرمودند مسلمانان سورههای بقره و آلعمران را فرابگیرند که فراگرفتن آنها موجب برکت و ترک آنها باعث حسرت و پشیمانی است، ساحران و جادوگران بدان راه ندارند و خداوند به اهل باطل توفیق خواندن آن را نمیدهد. [1]
دیگر از خواص آن، هر مؤمنی که در روز این سورهی شریفه را در خانهی خود تلاوت کند تا سه روز و اگر در شب بخواند تا سه شب شیطان بدان خانه راه نخواهد داشت. [2]
و نیز میفرماید: کسی که این سوره را تلاوت نکند خانهی او از جمیع خیرات خالی و تهی خواهد بود. [3]
و از حضرت امام صادق (ع)مروی است کسی که او را چشم زده باشند و یا مصروع (آدم غَشی) و یا ترسیده و یا فقیر شده و یا هر دردی داشته باشد این سورهی مبارکه را به همراه خود بردارد از آن بیماریها و گرفتاریها رهائی مییابد.[4]
همچنین حضرت میفرمایند: کسی که سورههای بقره و آلعمران را قرائت کند در دنیا ارجمند و در آخرت سربلند خواهد بود و این دو سوره در روز قیامت به صورت چتر بر سر او سایبان میشوند و از تابش آتش وی را نگه خواهند داشت.[5]
و در خبر است از حضرت سؤال شد: کدام یک از سورههای قرآن برتر و افضل است؟ فرمود: سورهی بقره. عرض شد: کدام یک از آیات آن افضل است؟ فرمود: آیۀالکرسی.[6]
همچنین فرمود: هر چیزی قُلّه و سَنام برترین دارد سورهی «بقره» قُلّه و منزلت برترین قرآن است.[7]
و نیز در خبر آمده است: روزی پیامبر اکرم(ص) خواست سپاهی به منطقهای اعزام دارد از هر یک از آنان از میزان حفظ قرآن آزمون مینمود تا جوانی که سن او از همه کمتر بود عرض کرد: من فلان سورهها را میدانم با سورهی بقره، حضرت این را که شنید فرمود:
اکنون حرکت کنید و این جوان امیر و فرماندهی شماست. عرض کردند: یا رسولالله سنّ این جوان از همهی ما کمتر است! فرمود:
آری ولی سورهی بقره به همراه اوست.[8]
و در «خواصالآیات» نقل کرده که تلاوت این سوره این سورهی مبارکه ثواب حج و عمره و شهید شدن در راه خدا را دارد.[9]
و در ثوابالاعمال آمده است که حضرت سیّدالساجدین و زینالعابدین امام علیّ بن الحسین(ع) از رسول اکرم(ص) روایت فرموده است:
کسی که چهار آیه از آغاز سورهی بقره و آیۀالکرسی و دو آیهی بعد از آن تا (فیها خالِدون) و سه آیهی پایانی آن را بخواند هیچگونه آسیبی در خود و مال خود نمیبیند و شیطان به وی نزدیک نشده و قرآن را فراموش نخواهد کرد.[10]
آری! امید است که قرائت و تلاوتِ سوره و آیات مبارکه توأم با اندیشه و عمل به دستورات آن باشد که قرآن کریم کتاب «اندیشه» و «عمل» است.
پی نوشتها:
[1]- تفسیر الامام.(ع)
[2]- مجمعالبیان.
[3]- تفسیر اثنیعشری.
[4]- مصباح کفعمی ص 454.
[5]- مجمعالبیان، ثوابالاعمال ص 234.
[6]- تفسیر نورالثقلین.
[7]- همان.
[8]- مجمعالبیان.
[9]- خواصالآیات ص 8.
[10]- ثوابالاعمال ص 234، تفسیر برهان، وسائل ج4 ص 888.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله سیّد
علی لواسانی