نقش مقام ولایت

کلمه‌ی «امّت» به معنای جمعیّت است؛ امّا نه هر جمعیّتی، بلكه به آن جمعیّتی که مقصد و مسیری واحد و راهبری یگانه دارند، امّت گفته‌ می‌شود. کلمه‌ی اَمّ به معنای قصد است؛ آمّ یعنی کسی که قصد جایی را دارد. «... آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرامَ...»[1] یعنی کسانی که به قصد زیارت کعبه حرکت کرده‌اند. پس در کلمه‌ی امّت معنای قصد و عزم و حرکت ملحوظ[2] است؛ بنابراین، امّت یعنی جمعیّتی که با هم به سوی مقصدی مشترک در حال حركت هستند و لذا به هر جمعیّتی امّت گفته نمی‌شود. مثلاً جمعیّتی که یک‌جا نشسته‌اند، امّت نیستند. امّت جمعیّتی است که در حال حرکت است و عزم و قصدی دارد و مقصدی را در نظر گرفته و مسير معیّنی را می‌پيمايد و امامی هم دارد؛ چون امّت بدون امام نمی‌شود و امام نیز بدون امّت معنای صحیحی ندارد؛ زیرا امام یعنی پیشوا و رهبر امّت، طبعاً باید او در راهی در حال حرکت باشد تا امّت دنبال او حركت كنند. پس امّت جمعیّتی است که برای رسیدن به مقصد معیّنی در مسیر مشخّصی با برنامه‌ی منظّمی و به دنبال امامی در حال حركت و پيشروی است.
یک دانه‌ی گندم که در دل خاک رشد می‌کند و بالا می‌آيد، سبزه‌ای و بعد خوشه‌ای پر از دانه‌های گندم می‌شود. پيداست كه اين گياه در حال حركت است و راهی را طیّ می‌كند و حركت منظّمی دارد. در عالم خود، مقصدش را می‌فهمد و مسير خود را تشخيص می‌دهد و برنامه‌ی سیر را هم می‌داند. چنان‌كه خدايش می‌فرمايد:
«... وَ إنْ مِنْ شَیْءٍ إلّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ...»؛[3]
«... کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِیحَهُ...»؛[4]
هرچه در عالم هست و كلمه «شیء» بر آن اطلاق می‌شود، تسبيح و تحميد خدا می‌كند و عجيب اين‌كه عالِم به صلاة و تسبيحشان نيز هستند و در عالم خودشان می‌دانند به كجا می‌خواهند بروند و چگونه بايد بروند و از چه راهی بايد طیّ مسیر کنند. از نظر ما، عالم یک دانه‌ی گندم در دل خاک، تاریک است؛ امّا از دیدگاه خودش، روشن است و راه خود را تشخيص می‌دهد و در پرتو نور هدايت خالقش در حركت است.
«...رَبُّنَا الَّذِی أعْطَی کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَی»؛[5]
هر چيزی در عالم آفرينش، هدايت شده است و در مسير خود با روشنی حركت می‌كند و قهراً حركت‌دهنده‌ای دارد که آن موجودِ فاقد عقل و درک و شعور و بینایی را در دل آن تاريكی حركت می‌دهد.
نیروی قاهری هست كه نطفه را در رحم مادر حركت می‌دهد و صورتگری می‌كند. «مقام ولایت» است که تمام اين‌ها را تدبير می‌كند. اوست كه دانه‌ی گندم را می‌رویاند و كبوتر را تعليم می‌دهد كه چطور روی تخم بخوابد و توليد نسل كند و از آن پاسداری کند. اوست كه به زنبور عسل آموزش می‌دهد كه چگونه اتّخاد لانه کرده آنگاه از نباتات عسل بسازد و آن تشكيلات عجيب و حيرت‌انگيز را به وجود آورد. اين‌ها همه امّتی هستند و مسیر و مقصدی دارند و امامی دارند. بر اساس ادلّه‌ی عقلی و نقلی، اهل بیت اطهار(ع) مظاهر ولایت مطلقه‌ی حضرت ربّ‌العالمین هستند و قادة‌الاممند.

[1]ـ سوره‌ی مائده، آیه‌ی ۲.
[2]ـ ملحوظ: ملاحظه شده، دیده شده.
[3]ـ سوره‌ی اسراء، آیه‌ی ۴۴.
[4]ـ سوره‌ی نور، آیه‌ی ۴۱.
[5]ـ سوره‌ی طه، آیه‌ی ۵۰.