کد مطلب: ۵۰۶۱
تعداد بازدید: ۴۹۷
تاریخ انتشار : ۱۸ آبان ۱۴۰۰ - ۱۳:۴۱
تولی و تبری| ۴۳
آن چه مسلم است این است كه در روز رستاخیز اعمال انسان با وسیله خاصى سنجیده مى ‏شود نه با ترازوهایى همانند ترازوهاى دنیا، و این سنجش اعمال در روز قیامت حق و حقیقت است. یعنی خداوند در روز قیامت به عدالت رفتار می کند و به کسی ظلم نمی کند.
در درس قبل با توجه به سوره انعام آیاتی که در مورد تبری بود را مورد بررسی قرار دادیم. در این درس با توجه به سوره اعراف آیاتی را که به تبیین مصادیق تبری اشاره دارد مورد بررسی قرار خواهیم داد.


آیات 8 و 9 سوره اعراف


«وَ الْوَزْنُ یوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِكَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ بِما كانُوا بِآیاتِنا یظْلِمُونَ»، و وزن كردن (اعمال و سنجش ارزش آنها) در آن روز حق است، كسانى كه میزان هاى (عمل) آنها سنگین است رستگارانند. و كسانى كه میزان هاى (عمل) آنها سبك است افرادى هستند كه سرمایه وجود خود را به خاطر ظلم و ستمى كه به آیات ما مى ‏كردند از دست داده ‏اند[1].
میزان، وسیله‏ ى سنجش است و هر چیزى وسیله سنجش خاصّى دارد، مثلًا دیوار را با شاقول، گرمى و سردى هوا را با دماسنج، میوه را با كیلو و پارچه را با متر مى ‏سنجند، بنا بر این، آن چه مسلم است این است كه در روز رستاخیز اعمال انسان با وسیله خاصى سنجیده مى ‏شود نه با ترازوهایى همانند ترازوهاى دنیا، و این سنجش اعمال در روز قیامت حق و حقیقت است. یعنی خداوند در روز قیامت به عدالت رفتار می کند و به کسی ظلم نمی کند. و کسانی که اعمال آنان سبک است و وزنی ندارد به جهت تکذیب آیات الهی می باشد و این سبب خسران این افراد خواهد شد. از امام صادق علیه السلام از موازین سوال شد ایشان فرمودند: «الْمَوَازِینُ الْأَنْبِیاءُ وَ الْأَوْصِیاءُ [2]»، موازین انبیاء و جانشینان آنان می باشند.
 و در روایت دیگرى چنین نقل شده است: «ان امیر المؤمنین و الأئمة من ذریته هم الموازین‏» یعنى امیر المؤمنین علیه السلام و امامان از فرزندان او ترازوهاى سنجش‏ اند. چنان چه در یكى از زیارات مطلقه امیر المؤمنین علیه السلام مى ‏خوانیم: «السلام على میزان الاعمال‏»، سلام بر میزان سنجش اعمال[3]. علی بن ابراهیم قمی در کتاب تفسیر خود، از امام باقر علیه السلام نقل می کند، که منظور از « بِما كانُوا بِآیاتِنا یظْلِمُونَ »، ظلم به ائمه علیهم السلام است[4]. با توجه به آن چه بیان شد ظلم و ستم و تکذیب انبیاء و اوصیاء الهی سبب خسران در روز قیامت می شود.


آیه 30 سوره اعراف


«فَرِیقاً هَدى‏ وَ فَرِیقاً حَقَّ عَلَیهِمُ الضَّلالَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّیاطِینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُون‏»، جمعى را هدایت كرده؛ و جمعى (كه شایستگى نداشته ‏اند،) گمراهى بر آنها مسلّم شده است. آنها (كسانى هستند كه) شیاطین را به جاى خداوند، اولیاى خود انتخاب كردند؛ و گمان مى ‏كنند هدایت یافته ‏اند[5].
در این آیه چگونگى عكس العمل ‏هاى مردم را در برابر این دعوت (دعوت به سوى نیكی ها و توحید و معاد) بیان مى ‏كند و مى ‏گوید: توفیق خداوند شامل حال گروهى شد و آنها را به راه حق هدایت كرد، در حالى كه گروه دیگرى گمراهى بر آنان مسلّم گردید و براى این كه كسى تصور نكند بدون جهت خداوند، طایفه‏ اى را هدایت مى ‏كند و جمع دیگرى را گمراه، در جمله بعد اضافه مى ‏كند: گروه گمراهان همان ها بودند كه شیاطین را اولیاى خود انتخاب كرده بودند، و به جاى ولایت پروردگار ولایت شیطان را پذیرفتند و عجب این كه با تمام گمراهى و انحراف چنین مى ‏پنداشتند كه هدایت یافتگان واقعى آنها هستند.
 این حالت مخصوص كسانى است كه در طغیان و گناه فرو روند، و آن چنان غرق فساد و تباهى و انحراف و بت‏ پرستى گردند كه حس تشخیص آنها به كلى دگرگون شود، زشتی ها را زیبایى، و گمراهى‏ ها را هدایت، پندارند، و در این حال درهاى هدایت به كلى به روى آنها مسدود خواهد شد، و این همان چیزى است كه خودشان براى خویشتن فراهم ساخته ‏اند[6]. امام باقر علیه السلام در تفسیر «إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّیاطِینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ اللَّهِ‏»، می فرمایند: «یعْنِی أَئِمَّةَ الْجَوْرِ دُونَ أَئِمَّةِ الْحَقِ‏ وَ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُون‏»، آنها برای خود امامان ظالمی غیر از ائمه حق علیهم السلام قرار دادند و فکر می کنند که هدایت شده اند[7].


سوره اعراف آیه 38 و 39


«قالَ ادْخُلُوا فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِی النَّارِ كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِیها جَمِیعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ  وَ قالَتْ أُولاهُمْ لِأُخْراهُمْ فَما كانَ لَكُمْ عَلَینا مِنْ فَضْلٍ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ»، (خداوند به آنها) مى‏ گوید: داخل شوید در صف گروه‏ هاى مشابه خود از جن و انس در آتش، هر زمان گروهى وارد مى ‏شوند گروه دیگر را لعن مى ‏كنند تا همگى با ذلت در آن قرار گیرند (در این هنگام) گروه پیروان درباره پیشوایان خود مى ‏گویند: خداوندا! این ها بودند كه ما را گمراه ساختند پس كیفر آنها را از آتش دو برابر كن (كیفرى براى گمراهیشان و كیفرى به خاطر گمراه ساختن ما) مى ‏گوید براى هر كدام (از شما) عذاب مضاعف است ولى نمى‏ دانید (زیرا پیروان نیز اگر گرد پیشوایان ستمگر و گمراه را نگرفته بودند آنها قدرتى بر اغواى‏ دیگران نمى‏ داشتند). و پیشوایان آنها به پیروان خود مى‏ گویند شما امتیازى بر ما ندارید پس بچشید عذاب (الهى) را در برابر آن چه انجام مى ‏دادید[8].
این آیات صحنه درگیری امامان ظلم و پیروان آنان را در روز قیامت ترسیم می کند، زمانی که همه آنان را در آتش جهنم وارد می کنند، برخوردشان با هم، برخوردى عجیب و عبرت ‏انگیز است، هر دسته‏ اى كه وارد دوزخ مى ‏شود به دیگرى لعن و نفرین مى ‏كند و او را مسئول بدبختى خویش مى ‏داند و شكایات آنها به پیشگاه پروردگار از یكدیگر شروع مى‏ شود. نخست فریب ‏خوردگان زبان به شكایت می  گشایند و چون راه نجاتى براى خود نمى ‏بینند عرضه مى‏ دارند: پروردگارا این ائمه ظلم  بودند كه ما را گمراه ساختند، خدایا عذاب و كیفر آنها را مضاعف كن، كیفرى به خاطر گمراه بودن آنها و كیفرى به خاطر گمراه كردن ما، که این درخواست كاملا منطقى و بجا است و حتى بدون درخواست، ائمه کفر چنین كیفرى را دارند، زیرا آنها بار مسئولیت انحراف فریب‏ خوردگان را نیز بر دوش مى ‏كشند.
ولى عجیب این است كه در پاسخ به آنها گفته مى ‏شود، مجازت شما مضاعف است، ولى نمى ‏دانید چرا؛ با کمی دقت روشن مى ‏شود که اگر این افراد نبودند، هیچگاه پیشوایان ظلم و ستم و سركردگان انحراف و گمراهى به تنهایى نمى‏ توانستند برنامه ‏هاى خود را پیاده كنند و این پیروان سرسخت و لجوج هستند كه به آنها در رسیدن به این هدف قدرت و توان مى ‏بخشند و به اصطلاح تنور آنها را داغ كرده و پاى پرچمشان سینه مى ‏زنند، بنا بر این، این دسته نیز باید كیفر مضاعف داشته‏ باشد، كیفرى به خاطر گمراهى خود و كیفرى به خاطر حمایت از ظالم و ستمگر و پیشوایان گمراه، ائمه کفر در جواب به پیروان خود مى ‏گویند: شما هیچ تفاوتى با ما ندارید، یعنى اگر ما گفتیم شما تایید كردید و اگر گام برداشتیم كمك نمودید و اگر ستم نمودیم شما یار و مددكار ما بودید[9]، بنا بر این شما هم در مقابل اعمالتان عذاب دردناك الهى را بچشید. با توجه به آنچه که بیان شد ائمه کفر و پیروان این افراد در آتش جهنم خواهند بود.


آیه 57 سوره اعراف


«وَ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ»، و در زمین فساد مكنید بعد از آن كه اصلاح شده است، و او را با بیم و امید بخوانید (بیم از مسئولیت ها و امید به رحمتش، و نیكى كنید) زیرا رحمت خدا به نیكوكاران نزدیك است[10].
در تفسیر علی بن ابراهیم قمی از حضرات معصوم علیهم السلام نقل شده است: «أصلحها برسول الله ص و أمیر المؤمنین ع فأفسدوها حین تركوا أمیر المؤمنین ع و ذریته ع[11]»، خداوند به واسطه رسول الله صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علیه السلام زمین را اصلاح کرد، (ولی عده ای) بر روی زمین به واسطه ترک امیر المومنین و ذریه ایشان علیهم السلام  فساد کردند.


خودآزمایی


1.      با توجه به آیه 8 سوره اعراف، منظور از میزان چیست؟
2.      با توجه به آیه 57 سوره اعراف، منظور از فساد چیست؟
 

پی‌نوشت‌ها

 
[1] سوره اعراف آیات 8 و9/ترجمه مکارم
[2] بحار الانوار ج7 ص252
[3] تفسیر نمونه ج6 ص 92 و 93/ البرهان ج5 ص 740
[4] تفسیر قمی ج1 ص224
[5] سوره اعراف آیه 39/ترجمه مکارم
[6] تفسیر نمونه ج6 ص146
[7] بحار الانوار ج5 ص233
[8] سوره اعراف آیات 38 و 39/ترجمه مکارم
[9] برگرفته از تفسیر نمونه ج6 ص166 الی 168
[10] سوره اعراف آیه 56/ترجمه مکارم
[11] تفسیر القمی ج1 ص 236

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مجید رضایی
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: