پیشرفت‌های علمی و تربیتی در عصر حضرت مهدی(ع)

 

 

یکی از امتیازات عصر حکومت حضرت مهدی(عج) پیشرفت‌های چشمگیر و عجیب علم و صنعت و فرهنگ است، تا آنجا که امام صادق(ع) فرمود:
«الْعِلْمُ سَبْعَةُ وَ عِشْرُونَ حَرْفاً، فَجَمیعُ ما جائَتْ بِهِ الرُّسُلُ حَرْفانِ، فَلَمْ یَعْرِفِ النّاسُ حَتَّی الْیَوْمِ غَیْر الْحَرْفَیْنِ، فاذا قامَ قائِمُنا خَرَجَ الْخَمْسَةُ وَ الْعِشْرِینَ حَرْفاً، فَبَثَّها فِی النّاسِ وَضَمَّ اِلَیْها الْحَرْفَیْنِ حَتّی یَبُثُّها سَبْهَةَ عِشْرونَ حَرْفاً:
علم و دانش دارای بیست و هفت شعبه است، تمام آنچه پیامبران الهی تاکنون آورده‌اند، دو شعبه، بیش نبود و مردم تاکنون جز آن دو شعبه را نشناخته‌اند، هنگامی که قائم ما قیام کند، بیست و پنج شعبه‌ی دیگر علم را آشکار نماید و در میان مردم منتشر می‌سازد و دو شعبه‌ی دیگر را به آن ضمیمه می‌کند تا بیست و هفت شعبه، تکمیل و منتشر شود.»[1]
امام باقر(ع) فرمود:
«اِذا قامَ قائِمُنا وَضَعَ اللهُ یَدَهُ عَلی رُؤُوسِ الْعِبادِ فَجَمَعَ بِها عُقُولَهُمْ وَ کَمُلَتْ بِهِ اَحْلامَهُمْ:
هرگاه قائم ما قیام کند، خداوند دست رحمتش را بر سر بندگان گذارد و عقول آنها را با آن کامل، و افکارشان را تکمیل نماید.»[2]
امام صادق(ع) فرمود:
«اِذا قامَ قائِمُنا مَدَّ اللهُ بِشِیعَتِنا فِی اَسْماعِهِمْ وَ اَبْصارِهِمْ حَتّی لایَکُونَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ الْقائِمِ بَرِیدٌ، یُکَلِّمُهُمْ فَیَسْمَعُونَ وَ یَنْظُرُونَ اِلَیْهِ وَ هُوَ فِی مَکانِهِ:
هرگاه قائم ما قیام کند، خداوند آنچنان نیروی گوش و چشم شیعیان ما را زیاد می‌کند که میان آنها و قائم(عج) نامه‌رسان نخواهد بود، او با آنها سخن می‌گوید، آنها سخنش را می‌شنوند و او را می‌بینند در حالی که او در مکان خود است و آنها در نقاط دیگر جهان.»[3]
 

امام صادق(ع) فرمود:
«اِنَّ الْمُؤْمِنَ فِی زَمانِ الْقائِم، وَ هُوَ بِالْمَشْرِقِ سَیَری اَخاهُ الَّذِی فِی الْمَغْرِبِ، وَ کذا فِی الْمَغْرِبِ یَری اَخاهُ الَّذِی بِالْمَشْرِقِ:
همانا مؤمن در عصر حکومت قائم(عج) در حالی که در مشرق است برادرش را که در مغرب است می‌بیند و همچنین مؤمنی که در مغرب است برادرش را در مشرق می‌بیند.»[4]
عبدالله ‌بن عجلان می‌گوید: در محضر امام صادق(ع) از قیام حضرت مهدی(عج) سخن به میان آمد به آن حضرت عرض کردم: «ما از کجا به قیام او باخبر می‌گردیم؟» فرمود:
«یَصْبَحُ اَحَدُکُمْ وَ تَحْتَ رَأْسِهِ صَحِیفَةٌ عَلَیْها مَکْتُوبٌ: طاعَةٌ مَعْرُوفَةٌ:
هر یک از شما (یا یکی از شما) صبح از بستر برمی‌خیزد، در کنار سرش دعوتنامه‌ای می‌بیند که در آن (این جمله آیه 53 نور) نوشته شده است: طاعت خالصانه نشان دهید.»[5]
مفهوم این روایت، به «تکنیک فاکس» که در مخابرات امروز رایج است، بسیار نزدیک می‌باشد و به طور کلّی این گونه روایات بیانگر ارتباطات نیرومند و تنگاتنگ جهانیان با یکدیگر در آن عصر است.
 

فرهنگ اخلاقی و روابط خانوادگی و اجتماعی مردم در عصر حکومت درخشان حضرت مهدی(عج) به جایی می‌رسد که امام باقر(ع) در ضمن گفتاری فرمود:
تُؤتَوْنَ الْحِکْمَةَ فِی زَمانِهِ حَتّی اَنَّ الْمَرْأَةَ لَتَقْضِی فِی بَیْتِهِ بِکِتابِ اللهِ وَ سُنَّةِ رَسُولِهِ:
«در عصر حکومت مهدی(عج) آنقدر حکمت و روشن‌بینی به مردم داده می‌شود که زن در خانه‌ی خود براساس قرآن و سنّت رسول خدا(ص) قضاوت می‌کند.»[6]
یعنی رسانه‌های گروهی و وسایل تربیتی در خانه و مدرسه و محیط بقدری مجهّز و اسلامی و نیرومند است که مسایل و مشکلات در خانه‌ها براحتی حلّ می‌شود و نیاز به کشمکش‌های بیرون خانه نیست، به این ترتیب فسادها و کشمکش‌های خانوادگی و نزاع‌های گروهی، به سادگی برچیده می‌شود و دیگر به دادگاه و کلانتری و دردسرهای بیرون خانه نیاز پیدا نمی‌شود.
 

از امام معصوم(ع) روایت شده در مورد چگونگی حکومت حضرت مهدی(عج) فرمودند:
«یَبْلُغُ سُلْطانُهُ الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ، وَ تَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزُ، وَ لا یَبْقی فِی الْاَرْضِ خَرابٌ اِلّا یُعَمِّرُهُ:
حکومت او مشرق و مغرب را فرا می‌گیرد و گنجینه‌های زمین برای او آشکار می‌گردد و در سراسر زمین، جای ویرانی نمی‌ماند مگر اینکه آن را آباد خواهد ساخت.»[7]
امام باقر(ع) فرمود: «امام قائم(عج) در پشت مرقد امام حسین(ع) در کربلا، نهری را احداث می‌کند که تا نجف اشرف ادامه دارد و از کربلا (از آب فرات) آب را به سرزمین نجف اشرف می‌رساند و برای این نهر پلها و سدّها می‌سازد و در کنار آن چندین آسیا احداث می‌کند.»
و در پایان فرمود:
«وَ کَاَنِّی بِالْعَجُوزِ وَ عَلی رأسِها مَکْتَلٌ فِیهِ بُرٌّ، فَتَأْتِی تِلْکَ الْاَرْحاءَ فَتَطْحُنُهُ بِلاکِراءٍ:
گویا پیرزنی را می‌نگرم که زنبیلی محتوی گندم بر سر نهاده و به آن آسیابها می‌آید و گندم خود را به‌طور رایگان آرد کرده و به خانه‌اش می‌برد.»[8]
امیر مؤمنان علی(ع) در ضمن گفتاری در مورد حکومت امام قائم(عج) فرمود:
«وَ یَزْرَعُ الْاِنْسانُ مُدّاً یَخْرُجُ لَهُ سَبْعَمَأَةَ مُدّاً:
یک کشاورز، به اندازه‌ی ده سیر گندم (یا برنج و ...) در زمین می‌کارد و هفتصد برابر آن محصول به‌دست می‌آورد.»[9]
بر اثر توسعه‌ی کشاورزی و سایر عوامل تولید فراوانی نعمت بقدری سرشار می‌گردد که رسول خدا(ص) در ضمن گفتاری فرمود:
«مژده باد به شما به آمدن مهدی(عج) که با توزیع عادلانه‌ی خود امّت محمّد(ص) را بی‌نیاز می‌سازد و عدالتش همه‌جا را فرا می‌گیرد به‌طوری که سخن‌گویش از طرف آن حضرت اعلام می‌کند:
«مَنْ لَهُ حاجَةٌ اِلَیَّ:
کسی که نیاز دارد نزد من بیاید.»
مرد نیازمندی نزد آن حضرت می‌آید، او به آن مردم می‌گوید:
«نزد کلیددار بیت‌المال برو، تا به تو عطا کند.» او نزد کلیددار می‌رود و می‌گوید: من فرستاده‌ی حضرت مهدی(عج) هستم، برای گرفتن آذوقه آمده‌ام.
کلیددار می‌گوید: «بریز و هرچه می‌خواهی و می‌توانی ببر.» او ظرف خود را پر می‌کند و قدرت بردن آن را ندارد زیادی آن را همانجا می‌ریزد و تا اندازه‌ای که توان حمل دارد با خود می‌برد ولی پشیمان می‌شود و نزد کلیددار برمی‌گردد و می‌گوید: من حریص‌ترین فرد امّت محمّد(ص) هستم، زیادی بار خود را که نیاز ندارم، در آنجا برای دیگران می‌گذارد، کلیددار می‌گوید: «ما چیزی را که به کسی دادیم پس نمی‌گیریم.»[10]
این روایات حاکی از آن است که افزایش تولید و توسعه‌ی کشاورزی و عوامل تولید و توزیع عادلانه، بقدری سطح اقتصاد در عصر حکومت مهدی(عج) را بالا برده که مردم این‌گونه بی‌نیاز می‌شوند و از وفور نعمت برخوردار می‌گردند.
در عین حال خود حضرت مهدی(عج) و نزدیکانش با کمال سادگی زندگی می‌کنند و از هرگونه تجمّل‌گرایی دوری می‌جویند تا موجب رنجش خاطر هیچ‌کس نگردند از این رو نقل شده: معلّی ‌بن خُنَیْس، به امام صادق(ع) عرض کرد:
«اگر حکومت به دست شما بیاید ما نیز با شما زندگی خوشی خوایم داشت.» (و از وسعت رفاه و آسایش شما بهره‌مند خواهیم شد.)
امام صادق(ع) در پاسخ فرمود:
«هَیْهاتَ یا مُعَلّی اَما وَاللهِ اَنْ لَوْ کانَ ذاکَ، ما کانَ اِلّا سِیاسَةَ اللَّیْلِ وَ سِیاحَةَ النَّهارِ، وَ لُبْسَ الْخَشَنِ، وَ اَکْلَ الْجَشِبِ، فزُوِیَ ذلِکَ عَنّا، فَهَلْ رَأَیْتَ ظُلامَةً قَطٌّ صَیَّرَها اللهُ تَعالی نِعْمَةً اِلّا هذِهِ:
هیهات ای معلّی! سوگند به خدا اگر چنین شود برای ما جز نگهبانی شبانه و تلاش روزانه و پوشاک ریز و درشت و خوراک سخت و بی‌خورش چیزی نبود از این رو آن امر از ما برکنار شد، آیا تو دیده‌ای که هرگز خداوند در کنار بردن حقّی نعمتی جز این نعمت قرار دهد؟» (یعنی اگر غاصبان حقّ ما را غصب کردند ظلم آنها از یک جهت برای ما نعمت است زیرا مسؤولیّت نگهبانی شبانه و تلاش روزانه را از گردن ما ساقط نموده است.)
و نیز امام صادق(ع) به مفضّل فرمود: «هرگاه حکومت به دست ما برسد، شیوه‌ی زندگی (اقتصادی) ما همانند شیوه‌ی رسول خدا(ص) و امیر مؤمنان علی(ع) خواهد بود.»[11]
به این ترتیب دو مشکل بزرگ مسکن و بیکاری که موجب رنج‌ها و تباهی‌ها و انحرافات بسیار است حلّ خواهد شد زیرا رشته‌ی برادری بین مردم از یک سو و بین آنها و دولت اسلامی حضرت مهدی(عج) از سوی دیگر و بالابودن وضع اقتصادی و تولید و توزیع هرگونه مشکل اقتصادی مردم را حلّ می‌کند و دیگر بیکاری وجود نخواهد داشت و موضوع خانه‌سازی بقدری وسعت دارد که خانه‌های کوفه (که در حدود 70 کیلومتری کربلا قرار دارند) از یکسو به حیره (پشت نجف) و از سوی دیگر به نهر کربلا می‌رسند.[12] و به همین ترتیب در موارد دیگر نیز این برنامه با تلاش وسیع و سریع ادامه می‌یابد.
 

1- امام صادق(ع) درباره پیشرفت‌های چشمگیر علم در زمان امام عصر(ع) چه فرمودند؟
2- پیشرفت‌های تربیتی در عصر قائم(عج) چگونه است؟ مختصری شرح دهید.
3- افزایش تولید و توسعه‌ی کشاورزی و عوامل تولید و توزیع عادلانه در زمان حکومت امام عصر(عج) چه چیزی را سسب می‌شود؟

 

پی‌نوشت‌ها

 

[1]- بحار، ج 52، 336.
[2]- اصول کافی، ج 1، ص 25 (کتاب العقل، حدیث 22).
[3]- بحار، ج 52، 336.
[4]- منتخب الاثر، ص 483.
[5]- بحار، ج 52، 324.
[6]- الامام المهدی من المهد الظُهورِ، ص 601.
[7]- کشف الغمّه، ج 3، ص 376.
[8]- الغبیة الطّوسی، ص 281.
[9]- عقدالدّرر، باب 9، ص 200.
[10]- الصواعق المحرقة، ابن حجر, ص 102.
[11]- اصول کافی، ج 1، ص 410.
[12]- بحار، ج 52، ص 337 (واتّصلت بیوت کوفه بنهرکربلا).