ديل كارنگى مى گويد: «هنگامى كه كارهاى سنگين، قواى ما را از بين مى برند و اندوه ها و وسوسه ها هر نوع اراده اى را از ما سلب مى كنند و بيشتر اوقات كه درهاى اميد به روى ما بسته مى شوند، به خدا روى مى آوريم؛ ولى اصلا چرا بگذاريم روح يأس و نااميدى بر ما چيره شود؟ چرا همه روزه به وسيله خواندن نماز و دعا و به جاى آوردن حمد و ثناى خداوند، قواى خود را تجديد نكنيم و چرا با ذكر الهى بر شرور غالب نگرديم؟». تقویت ایمان به خدا و معنویت
در نوشتار قبل در باره نقش روزه داری در کنترل تمایلات جنسی و پرهیز از گناهانی چون خودارضایی سخن گفتیم. اینک به ادامه بحث راه های پیشگیری و درمان خود ارضایی می پردازیم.
تقویت ایمان به خدا و معنویت
ايمان به خدا و تقويت معنويت نقش مهمى در جهت دادن به افكار و انديشه و گفتار و كردار انسان دارد. باورهاى اعتقادى و اعمال عبادى و معنوى، تفكر و انديشه انسان را به سمت كمالات اخلاقى سوق داده، از خيال پردازى در افكار شيطانى باز مى دارد. انسان مؤمن هرگاه خطرات يا تحريكات شيطانى او را تهديد كند، به خدا پناه مى برد و از او استمداد مى طلبد تا از شرور شياطين و وسوسه هاى آلوده كننده آنان، در امان باشد، اگر بنده خدا براى فرار از گناه و آلوده نشدن به معاصى، از او كمك بخواهد و به وسيله دعا و مناجات، در ظل توجهات حضرت حق قرار گيرد، قطعاً خداوند او را يارى خواهد کرد.
قرآن كريم مى فرمايد:
«اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ...». خداوند، ولى و سرپرست كسانى است كه ايمان آورده اند، آن ها را از ظلمت ها به سوى نور بيرون مى برد.[1] اين آيه دالّ بر آن است كه هر كسى به خدا پناه ببرد و از طريق انجام واجبات و دعا و نيايش، از او كمك بطلبد، خدا او را يارى نموده، از شرور هواهاى نفس و خواهش هاى شهوانى محافظت مى كند. خدای متعال در جای دیگر می فرماید:
«يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيراً مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ * يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْدِيهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ».
اى اهل كتاب! پيامبر ما، كه بسيارى از حقايق كتاب آسمانى را كه شما كتمان مى كرديد روشن مى سازد، به سوى شما آمد و از بسيارى از آن، (كه فعلًا افشاى آن مصلحت نيست،) صرف نظر مى نمايد. (آرى،) از طرف خدا، نور و كتاب آشكارى به سوى شما آمد. * خداوند به بركت آن، كسانى را كه از خشنودى او پيروى كنند، به راه هاى سلامت، هدايت مى كند و به فرمان خود، از تاريكي ها به سوى روشنايى مى برد و آن ها را به سوى راه راست، رهبرى مى نمايد.[2]
آيه دوم به كسانى كه در راه تحصيل رضاى خدا گام برمي دارند نويد مي دهد كه در پرتو قرآن سه نعمت بزرگ به آن ها داده مى شود: نخست هدايت به جاده هاى سلامت، سلامت فرد، سلامت اجتماع، سلامت روح و جان، سلامت خانواده، و سلامت اخلاق (و اين ها همه جنبه عملى دارد). و ديگر خارج ساختن از ظلمت هاى كفر و بى دينى به سوى نور ايمان كه جنبه اعتقادى دارد. و سوم این که تمام اين ها را در كوتاه ترين و نزديك ترين راه كه «صراط مستقيم» است و در جمله سوم به آن اشاره شده، انجام مي دهد. ولى همه اين نعمت ها نصيب كسانى مى شود كه از در تسليم و حق جويى در آيند و مصداق «مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ» باشند.[3]
خداوند در قرآن كريم به يك نمونه جالب اشاره مى كند كه در آن، نوجوانى كه در قلّه تحريكات جنسى و شهوانى قرار دارد، با ياد خدا و استمداد گرفتن از او در مقابل خواسته هاى شيطانى همسر عزيز مصر مقاومت مى كند و خود را به گناه آلوده نمى سازد. حضرت يوسف علی نبیّنا و آله و عليه السلام در اين امتحان پيروز مى شود و اين پيروزى مرهون ارتباط معنوى با خالق متعال و نورانى كردن درون خود با مناجات حضرت حق است. قرآن کریم عنایت خداوند به حضرت یوسف را که نتیجه ایمان و استمداد او از خدا بود چنین به تصویر کشیده است:
«وَ راوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِها عَنْ نَفْسِهِ وَ غَلَّقَتِ الْأَبْوابَ وَ قالَتْ هَيْتَ لَكَ قالَ مَعاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوايَ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ * وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ كَذلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُخْلَصِينَ».
آن زنى كه يوسف در خانه اش بود، پى در پى از او تمناى كام جويى مى كرد. يك بار تمام درها را محكم بست و گفت: اينك من در اختيار توام. يوسف گفت: پناه مى برم به خدا او پروردگار من است و مقام مرا گرامى داشته است و ستمگران را رستگار نخواهد كرد. * زن قصد يوسف را كرد و يوسف نيز، كه اگر برهان پروردگار را نمى ديد، چنين قصدى مى نمود و ما بدين طريق يوسف را از بدى و فحشا، دور ساختيم زيرا كه او از بندگان خالص ما بود.[4]
كسى كه با معنويت و دعا ارتباط دارد از سلامت برخوردار است و تشويش خاطر ندارد، و كسانى كه تشويش خاطر ندارند كم تر به انحرافات اخلاقى و جنسى روى مى آورند. درباره ارتباط معنويت و سلامت روان، تحقيقات زيادى به صورت تجربى توسط دانشمندان و روان شناسان انجام گرفته كه نتايج همگى آن ها دالّ بر ارتباط مذهب و معنويات با آرامش خاطر و عدم سقوط در انحرافات است. در ادامه نتیجه تحقیقات برخی از دانشمندان و پژوهشگرانی که در دنیا در این مورد تحقیق و بررسی کرده اند را ارائه می کنیم. از جمله ایشان ويتر و همكاران او هستند که در پژوهشى نشان دادند كه 20 تا 60 درصد متغيّرهاى سلامت افراد بالغ به وسيله باورهاى مذهبى آنان تبيين مى شود. كيت و همكاران او تأكيد دارند كه مذهب و مسائل معنوى جايگزين خوبى براى مؤلّفه هاى تأثيرگذار همچون عوامل اجتماعى، سياسى، اقتصادى و خانوادگى مى شوند و به رضايت و تعادل و سلامت روانى افراد كمك مى كنند. يونگ، روان شناس بزرگ غربى، در جريان فعاليت هاى روانى خود، دريافت كه باورهاى مذهبى مى توانند سبب بالا بردن يكپارچگى و معنا دادن به شخصيت فرد شوند. در همه اين تحقيقات، به ارتباط معنويت و آرامش اشاره شده است و كسى كه از آرامش و سكون برخوردار باشد كم تر به انحرافات جنسى و به خصوص خودارضايى، گرفتار مى گردد؛ زيرا يكى از علل روى آوردن به خودارضايى، «اضطراب و عدم آرامش روانى» است.
ديل كارنگى مى گويد: «هنگامى كه كارهاى سنگين، قواى ما را از بين مى برند و اندوه ها و وسوسه ها هر نوع اراده اى را از ما سلب مى كنند و بيشتر اوقات كه درهاى اميد به روى ما بسته مى شوند، به خدا روى مى آوريم؛ ولى اصلا چرا بگذاريم روح يأس و نااميدى بر ما چيره شود؟ چرا همه روزه به وسيله خواندن نماز و دعا و به جاى آوردن حمد و ثناى خداوند، قواى خود را تجديد نكنيم و چرا با ذكر الهى بر شرور غالب نگرديم؟».[5]
ایمان به خدا و استمداد از او در مناجات های اهل بیت علیهم السلام
در مناجات های اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، به خوبی التجاء به خداوند متعال و مدد خواستن از درگاه ربوبی برای ایمنی از غفلت و ارتکاب معاصی دیده می شود که این خود درس بزرگی است برای مؤمنین که بدانند انسان بدون نصرت الهی، در هیچ کاری از جمله مصونیت از غفلت و گناه، به نتیجه نخواهد رسید. از باب نمونه تنها به دو مورد از مناجات های امیر المؤمنین و امام سجاد علیهما السلام اشاره می کنیم. مولا علی علیه السلام در مناجات شعبانیه به خداوند تبارک و تعالی عرضه می دارند:
«إِلَهِي لَمْ يَكُنْ لِي حَوْلٌ فَأَنْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِيَتِكَ إِلَّا فِي وَقْتٍ أَيْقَظْتَنِي لِمَحَبَّتِكَ وَ كَمَا [كلما] أَرَدْتَ أَنْ أَكُونَ كُنْتُ فَشَكَرْتُكَ بِإِدْخَالِي فِي كَرَمِكَ وَ لِتَطْهِيرِ قَلْبِي مِنْ أَوْسَاخِ الْغَفْلَةِ عَنْكَ».
خدایا! مرا نیرویی نیست که با آن از نافرمانی تو دور شوم مگر زمانی که تو برای محبت خود مرا بیدار سازی و همان گونه شوم که تو اراده فرموده ای. پس تو را شکر می گویم که مرا داخل در کَرَم و بزرگواریت نمودی و دلم را از آلودگی های غفلت از خودت پاک کردی.[6]
امام سجاد علیه السلام در یکی از مناجات های خود به درگاه معبود چنین عرضه می دارند:
«يَا مَنْ ذِكْرُهُ شَرَفٌ لِلذَّاكِرِينَ، وَ يَا مَنْ شُكْرُهُ فَوْزٌ لِلشَّاكِرِينَ، وَ يَا مَنْ طَاعَتُهُ نَجَاةٌ لِلْمُطِيعِينَ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اشْغَلْ قُلُوبَنَا بِذِكْرِكَ عَنْ كُلِّ ذِكْرٍ، وَ أَلْسِنَتَنَا بِشُكْرِكَ عَنْ كُلِّ شُكْرٍ، وَ جَوَارِحَنَا بِطَاعَتِكَ عَنْ كُلِّ طَاعَةٍ. فَإِنْ قَدَّرْتَ لَنَا فَرَاغاً مِنْ شُغْلٍ فَاجْعَلْهُ فَرَاغَ سَلَامَةٍ لَا تُدْرِكُنَا فِيهِ تَبِعَةٌ، وَ لَا تَلْحَقُنَا فِيهِ سَأْمَةٌ، حَتَّى يَنْصَرِفَ عَنَّا كُتَّابُ السَّيِّئَاتِ بِصَحِيفَةٍ خَالِيَةٍ مِنْ ذِكْرِ سَيِّئَاتِنَا، وَ يَتَوَلَّى كُتَّابُ الْحَسَنَاتِ عَنَّا مَسْرُورِينَ بِمَا كَتَبُوا مِنْ حَسَنَاتِنَا...».
اى خداوندى كه ذكر تو گويندگان ذكر را شرف و بزرگى است، اى خداوندى كه شكر تو شكرگزاران را رستگارى و پيروزى است، اى خداوندى كه فرمان بردارى از تو فرمان برداران را سعادت رهايى است، درود بفرست بر محمد و خاندانش و دل هاى ما را از ياد هر چيز ديگر به ياد خود و زبان هاى ما را از شكر هر كس ديگر به شكر خود و اعضاى ما را از فرمان بردارى از هر كس ديگر به فرمان بردارى خود مشغول دار. خداوندا، اگر ما را آسايشى مقدر فرموده اى، چنان كن كه به هنگام آسايش در امان مانيم، نه گناهى ما را گرفتار سازد و نه ملالتى به ما رسد، تا فرشتگانى كه گناهان ما را مى نويسند، با صحيفه اعمال ما بى آن كه در آن گناهى نوشته شده باشد از نزد ما بازگردند و فرشتگانى كه ثواب هاى ما را مى نويسند، شادمان با صحيفه اى نوشته از اعمال نيك ما به نزد تو آيند.[7]
آری ایمان به خدا، مناجات با او و یاری خواستن از دریای فیض بی کرانش، سبب آرامش خاطر است و نجات از غفلت و نافرمانی، چنان چه امام المتقین امیر المؤمنین علیه السلام در این باره فرموده اند:
«مَنِ اسْتَحْكَمَتْ لِي فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْ خِصَالِ الْخَيْرِ احْتَمَلْتُهُ عَلَيْهَا وَ اغْتَفَرْتُ فَقْدَ مَا سِوَاهَا وَ لَا أَغْتَفِرُ فَقْدَ عَقْلٍ وَ لَا دِينٍ لِأَنَّ مُفَارَقَةَ الدِّينِ مُفَارَقَةُ الْأَمْنِ فَلَا يَتَهَنَّأُ بِحَيَاةٍ مَعَ مَخَافَةٍ وَ فَقْدُ الْعَقْلِ فَقْدُ الْحَيَاةِ وَ لَا يُقَاسُ إِلَّا بِالْأَمْوَاتِ».
هر كه در او خصلتى از خصال نيك بر من ثابت شود، او را بر آن پذيرا مى شوم و از نبودن چيزهاى ديگر چشم مى پوشم، ليكن از نبودن خرد و دين چشم نمى پوشم. زيرا جدايى از دين جدايى از امنيت خاطر است، و زندگى با ناامنى و نگرانى گوارا نخواهد بود. فقدان خرد نيز به منزله فقدان حيات است. و بيخرد را جز با مردگان نتوان قياس كرد.[8]
خودآزمایی
1- تقویت ایمان به خدا و معنویت چگونه می تواند در پیشگیری و درمان ناهنجاری های جنسی مثل خودارضایی مؤثر باشد؟
2- نمونه ای از مناجات اهل بیت علیهم السلام در باب استمداد از خداوند متعال برای نجات از معاصی ذکر کنید؟
پی نوشت ها
[1] سوره بقره/ آیه 257 (ترجمه مکارم).
[2] سوره مائده/ آیه 15 و 16 (ترجمه مکارم).
[3] تفسير نمونه ج 4 ص 412.
[4] سوره یوسف/ آیه 23 و 24 (ترجمه ارفع).
[5] برگرفته از مقاله: مهم ترين آسيب جنسى دوران نوجوانى و راه كارهاى پيش گيرى و درمان (پناهی، على احمد).
[6] إقبال الأعمال (ط - القديمة) ج 2 ص 686
[7] صحیفه سجادیه، دعای 11 (ترجمه آیتی).
[8] الكافي (ط - الإسلامية) ج 1 ص 27 (ترجمه حدیث از احمد آرام).
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حجت‌الاسلام مسلم زکی‌زاده